Charles River Laboratories said it would cooperate with the U.S. Department of Justice officials, and suspended shipments of primates to its U.S. labs from Cambodia.

But as one route for the drug-testing monkeys shut down, another opened wider – from Cambodia to Charles River’s labs in Quebec, Canada.

From massive caged enclosures in provinces near Phnom Penh, long-tailed macaques are now being imported into Canada for human drug testing development in unprecedented numbers, an investigation by the Southeast Asia Globe, Pulitzer Center and Toronto Star has found.

Since Charles River’s February 2023 announcement that it would stop monkey imports to the U.S., the value of Canadian imports of these endangered animals has spiked nearly six times to roughly 62 million USD, federal data shows. Charles River is the only registered importer of macaques from Cambodia in all of Canada.

The import surge has prompted concerns that Canada has now inherited a tainted supply chain that includes wild long-tail macaques, protected animals that may harbor dangerous pathogens. 

“While they’re [Charles River] doing the right thing in the U.S., they’re doing the wrong thing in Canada,” says Dr. Nicholas Dodman, a veterinary medicine expert and professor emeritus at Tufts Veterinary School in Boston. “It’s a kind of back door…They can still do their research, just not in the United States.”

In a statement, a Charles River spokesperson said the company complies with all Canadian regulations and, by abiding by strict protocols, it has ensured “no members of the public have been exposed to any health or safety risks from our facilities.”

The company said its facilities in Canada are part of its “global network” that includes “state-of-the-art operations in over 20 countries.” In a call with investors following the subpoena, Charles River’s CEO said the company quickly pivoted its monkey shipments to countries with “friendly governments” that are “working with us.”

Poached macaques allegedly smuggled into U.S.

Experts and animal rights activists question whether officials here have done enough to vet those imports.

Canadian officials point to numerous quality control checks in place to ensure proper importation of macaques. But a crucial stage of oversight falls to agents in the exporting countries – including two Cambodian government officials who were indicted by the same U.S. investigation that pulled Charles River into an international scandal and sent its stock value tumbling.

Charles River is not facing any charges and has only been subpoenaed.

The small, docile test subjects are used in Charles River’s lab research, including the development of a COVID-19 vaccine. Animals used in such research are supposed to be captive bred, according to international protocols.

The 2022 indictment alleged thousands of monkeys imported into the U.S. were wild macaques that were poached and laundered through the legal trade of the captive-breds. Officials suspect about 2,600 wild macaques entered the U.S. on false permits since 2018.

The same year of the indictment, the status of long-tailed macaques on the Red List of Threatened Species was upgraded to “endangered.” The threat report listed “biological resource use” as a leading cause of the decline of macaques in the wild.

There are good reasons why laboratory animals should not be captured from the wild, says Andrew Knight, veterinary professor of animal welfare at Australia’s Griffith University.

“Scientifically, their genetic composition, and their health or disease status, may be unknown or variable, which can make experimental results less reliable,” he says. “Additionally, there are major animal welfare concerns when primates are captured from the wild, or transported from breeding centres close to wild populations.”

“Human health and animal welfare is paramount”

Canadian regulators should pay more attention to the importation of macaques, not only because of the alleged problems U.S. investigators found but also because Cambodian monkeys could bring diseases, says Lisa Jones-Engel, a senior science advisor with the U.S. activist group People for the Ethical Treatment of Animals (PETA).

“Charles River…went just to the north to Canada and not only did (Canadian officials) not shut it down, but it appears they threw the borders wide open, rolled out the red carpet,” she said. “And Canadian officials are ignoring that monkeys exported from Cambodia have been harboring pathogens that not only represent a deadly zoonotic risk, but the presence of these pathogens further undermines and confounds the use of these monkeys in experimentation.”

In May, Jones-Engel wrote a letter to officials in Ottawa that warned this primate trade is characterized by the “highest risk of zoonotic disease transmission” and that “Canadian residents may be paying the price for this industry’s hazardous practices.”

She told the Globe that the possibility of wild-caught monkeys entering the supply chain “means that this industry is more likely to usher in the next pandemic than it is to prevent it.”

we may produce or import animals carrying infectious agents capable of causing disease in humans

Charles River Laboratories

A recent case study by U.S. researchers tied a case of melioidosis, an infectious disease that can affect both humans and animals, to a Cambodian macaque imported to the U.S. in January 2021. 

The animal was not imported by Charles River, the company said.

In a statement, Charles River said it respects the views of “groups and individuals who deeply oppose the use of animals in human drug testing.”

“However, any factual and fair assessment of how [Charles River] carries out such drug testing would conclude that our commitment to both human health and animal welfare is paramount. We have no doubt that the people whose lives have been saved or immeasurably improved by the drugs we have helped develop would agree with us.”

In addition to COVID vaccines, the company develops drugs to treat cancer, diabetes and rare diseases.

The company did not respond directly to questions about whether wild-caught monkeys could have been included in their Canadian supply chain. In a 2020 form to the U.S. Securities and Exchange Commission, Charles River noted that “we may produce or import animals carrying infectious agents capable of causing disease in humans,” which “could be a possible risk of human exposure and infection.” 

The company says its strict protocols include a 30-day quarantine for imported primates and required disease testing, all monitored by Canadian officials. 

Canadian officials echoed Charles River, saying they closely monitor the primates to ensure public safety. 

Dodman, the expert in veterinary medicine, is less certain.

“Grabbing a monkey out of a tree and shipping them to a lab, you’re asking for a health crisis,” he says. “However many precautions they take, they can make mistakes and who knows the incubation time on some of these diseases?”

Oversight relies on permits issued in Cambodia

Environment and Climate Change Canada (ECCC) monitors the importation of animals going to labs. 

To do that, the federal government relies on the Convention for the International Trade of Endangered Species (CITES), which is run by the United Nations, to properly vet the animals’ origin and ensure there is no harm to species’ wild population.  

The officials in Ottawa said they look to ensure the incoming animals have CITES permits issued by officials in the originating country.

But Masphal Kry and Omaliss Keo, the two high-level Cambodian officials indicted by the U.S. Department of Justice, lead the CITES Management Authority in Cambodia that issues the permits Canadian officials say they rely upon.

Kry, who was arrested in the U.S. in November 2022, while on his way to a convention on the international trade of endangered species, is the only one so far who has stood trial. On March 22, he was found not guilty of smuggling and conspiracy to smuggle. His lawyers did not respond to a request for comment.

Despite the indictment, Keo is still listed as the CITES chairman for “terrestrial forest and wildlife resources” in Cambodia. When reached, Keo did not answer specific questions, but responded, “I thank [you] for your email and appreciate your asking (for clarification) and finding truth. I will respond as soon as possible.”

Upon Kry’s verdict and return to Phnom Penh, the Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries released a statement that read “This misrepresentation [the arrest of Kry] was based on evidence obtained via improper investigations, concealed from Cambodian authorities, and contravening normal practices of cross-border law enforcement norms.”

The press release continued that the allegations against Cambodia regarding the long-tailed macaque trade had no evidence and relied on unfounded assertions disseminated by certain individuals or NGO personnel, disseminated through local unprofessional media and Western mainstream media, aiming to discredit Cambodian officials and influence the court decision.”

Also facing charges are six officials affiliated with Vanny Bio-Research, a major exporter of long-tailed macaques bred for use in research. In a statement, the company said it “denies any wrongdoing.”

The allegations by U.S. prosecutors carry significant implications, said Sarah Kite, co-founder of the international advocacy group Action for Primates, adding that they “raise serious questions regarding how widespread this smuggling operation was — and may continue to be — in Cambodia.”

“By continuing to allow the importation of long-tailed macaques from Cambodia, Canada may be… contributing substantially to the cruelty of trapping, and the decimation of the species in the wild,” Kite continued.

Monkey shipments pivoted to ‘friendly’ countries

While the U.S. government has not officially instituted a ban on the import of Cambodian monkeys, redacted letters from the U.S. Fish and Wildlife Service show that at least two re-export requests of live long-tailed macaques and biological specimens have been denied since the indictment.

Pierre Verreault, executive director of the Canadian Council on Animal Care, which inspects Charles River facilities and other Canadian labs to ensure animal welfare, says the U.S. government’s probe is a key way to find out whether the supply chain is tainted. “Hopefully, if there’s something wrong there, it will stop.”

In the meantime, Charles River’s movement of macaque importations away from the U.S. has had no significant impact on operations, CEO James Foster said in a September conference call with investors.

While the indictment “was very concerning,” the company pivoted to its “international footprint, which is quite large, we have got great facilities all over.”

“We have friendly governments…working with us…We’re not going to pivot back to the U.S…The preponderance will be done elsewhere,” Foster said.

Charles River is also facing a class action lawsuit from shareholders. The plaintiffs allege that the company “made materially false and/or misleading statements” and failed to disclose that the company had “engaged in illegal activity with respect to its importation of non-human primates for research” including relying on “non-preferred suppliers of animals from Cambodia.”

As a result of the company’s “precipitous decline in market value” following the subpoena, shareholders have suffered “significant losses and damages,” the claim alleges.

Charles River did not respond to questions about the civil lawsuit. In a court filing responding to the allegations, the company denied making any false statements, saying that it “regularly warned investors of the risks of supply interruption” and potential need to rely on alternative suppliers.

“Charles River expressly warned investors about the risk of disruption to its supply of macaques and about the possibility that its operations may not comply with laws, including laws governing the importation of macaques,” the response reads. “Charles Rivers’ warning that it might be required to source products from ‘non-preferred’ vendors demonstrates that the company was being transparent, not attempting to mislead the market.”

Charles River has asked the court to dismiss the civil claim.

~~~

This article was produced by a collaboration between The Toronto Star and Southeast Asia Globe, with support from The Pulitzer Center’s Rainforest Investigations Network.

The post Cambodian monkey exports to Canada for lab tests are surging, fueling health concerns appeared first on Southeast Asia Globe.

Not far from the truck down an old logging trail, rangers in Cambodia’s Virachey National Park conducted a biodiversity survey within the protected area, much of which is unexplored. The dense forest is one of the last relatively untouched landscapes in the fast-developing Mekong region.

“Logging and poaching is an issue but the park has a way of protecting itself,” said Thon Soukhoun, who has been a ranger since the forest became a national park in 1993. “Nowhere in the country is like Virachey, it is Cambodia’s gem.”

Nestled in the Kingdom’s northeastern corner on the borders of Laos and Vietnam, Virachey was among the first Cambodian forests declared a protected area 30 years ago. At more than 3,300 square kilometres – nearly five times the size of the capital, Phnom Penh – it was the largest national park in the country at the time.

But as Southeast Asia races to cut reliance on fossil fuels, partly through climate finance schemes, Cambodia is risking this regional biodiversity hot spot for renewable energy.

Confidential documents and maps leaked to Southeast Asia Globe from meetings between developers and government officials this year indicate at least two hydropower projects within the park are quietly underway. These files show initial assessment work has begun at the dam sites in the core of Virachey, which is also a heartland for the indigenous communities along Cambodia’s borders.

To counter the thirst for development, researchers are monetising the national park in a different way by putting a dollar sign on Virachey’s value as a potential carbon credit project. This in an attempt to prove the protected area may be worth more standing then if felled.

The stakes of this trade-off are high. Dam construction will threaten endangered species by altering river flow and clear-cutting old-growth trees, according to environmentalists. The same leaked papers also indicate one of the dams will create a 215-hectare reservoir, flooding that section of forest.

Conservationists also fear hydropower dams in Virachey may jeopardise hundreds of thousands of dollars’ worth of conservation funding from the U.K. for the sake of “clean” energy, the very definition of which they challenge.

“To build a dam within this valuable area within the national park, you would have to create access roads, cut down trees and disturb wildlife,” said Pablo Sinovas, country director for the international conservation nonprofit Fauna & Flora. “I would not call any energy coming out of that ‘clean’.”

In the three decades since Virachey was made a national park, Cambodia has lost more than 30% of its forest cover. Protected areas, often only safeguarded on paper, have been deeply affected by this large-scale logging.

While Virachey hasn’t gone unscathed, the park’s ruggedness protected it from the brunt of this deforestation. The forest is now known by Sinovas and other wildlife experts as a “final frontier” for biodiversity in the Mekong region, due largely to its transboundary habitat for animals migrating across the triple border.

As development discussions continue behind closed doors, Chou Phanith, an associate professor at the Royal University of Phnom Penh specialised in environmental economics, is calculating how many tonnes of carbon dioxide Virachey can absorb and potentially sell as carbon credits.

In Phanith’s words, “money talks”.

If the forest is monetised before dam construction breaks ground, it could lead to a debate about whether or not Virachey is worth more standing than if toppled for hydropower, Phanith said. He pointed out the dams are being proposed in one of the areas with the highest potential for carbon storage.

“If forest ecosystems do not have any economic value, policymakers and the private sector will always regard forest ecosystems as less important than development,” Phanith said. “We calculate the economic value of a functioning forest ecosystem as part of a win-win strategy, where we don’t always block development but force sustainable and responsible development.”

The dam proposals in Virachey aren’t entirely new. The first published document on energy production in the park dates back to a 2009 master plan for hydropower development in Cambodia, backed by the state-run Japan International Cooperation Agency (JICA).

Miyoshi Asagi, counsellor for the Japanese embassy in Cambodia, said JICA’s involvement with these dam developments ended when the masterplan was published.

In August, JICA announced it is developing a new road map to clean energy for Cambodia. Asagi said she is “aware hydropower plants have lots of debate” and that “there are no projects in the pipeline for hydropower.”

An October report by WWF, released before the World Hydropower Congress this month, found that the ecological toll of dams in the Lower Mekong Basin outweighed the rewards of renewable energy.

The report stated “as hydropower development grows, the cascading nature of its impacts could be wider and more significant than understood today.”

The potential dams in Virachey are located on and named after the Prek Liang River. This waterway is a tributary to the Sesan River, which is part of Cambodia’s “3S River Basin”, itself a major tributary to the Mekong River. 

The Mekong is reeling from compounding hydropower pressures, with additional dam developments threatening to further choke off the once-mighty river.

In Cambodia, the government typically provides little transparency for major infrastructure projects. Basic documents such as environmental and social impact assessments are not often made public.

While officials from both the ministries of environment, as well as mines and energy, did not respond to multiple requests for comment, Minister of Environment Eang Sophalleth attended the Cambodia Climate Change Summit in November.

During a question and answer session at the summit, Sophalleth responded to Globe’s inquiry about energy plans in national parks, such as Virachey, by broadly talking about balance and the need to address developments in a “scientific matter”. He then said national security through energy security is a priority.

Sophalleth continued that the ministry “not do things because we feel like doing it”, he said that environmental studies and impact assessments are done “properly… before we decide to do all of this.”

When asked if these documents will be made accessible, he said: “When the public is receptive enough to accept it, to read, to think and to see what we are trying to achieve, yes.”

The leaked files reviewed by Globe, which span several years, indicate an opaque web of four potential companies that were at some point involved in the hydropower plans for Virachey.

Three are developers from South Korea – KTC Company, Kyung An Cable and Korean South-East Power – while the fourth is a Phnom Penh-based electrical equipment supplier called Rich-Grid Technologies. None replied to requests for comment and it is unclear which, if any, are now involved with the project.

“These are very sensitive documents,” said Bunleap Leang, director of the local environmental organisation, 3S Rivers Protection Network (3SPN). He said that involved groups prefer to keep potentially controversial plans under wraps. “If the dam is good from the perspective of the government and the developer then, to them, no one else needs to know.”

Plans may be further along than simple discussions. Bunleap said he confirmed through the 3SPN network that hiring at Tabok village, near one of the proposed dam sites, has already begun.

Virachey tumbles from Cambodia’s lowlands up into the biodiversity hotspot that is the Annamite Mountains, explained the conservationist Sinovas, comparing it to “two worlds converging in the park.”

At the time the sites were studied for potential hydropower, little to nothing was known about the effect these developments would have on biodiversity and forest health, Sinovas noted. But that’s changed in the 15 years since.

“As we started to understand more and more about what was in the park we are realizing its conservation is critical for Cambodian and regional biodiversity,” said Sinovas.

Fauna & Flora has set up roughly 140 camera traps within Virachey, documenting the critically endangered sunda pangolin, northern yellow-cheeked gibbon and a half-dozen other threatened species.

The national park is also the first place large-antlered muntjacs were recorded in Cambodia and is the last possible refuge for kouprey, the Kingdom’s national mammal, which has not been seen in decades.

“Virachey is one of those areas where deforestation levels have been much lower. That is partly why we have all of this wildlife,” Sinovas said. “Doing anything to damage that would not be in the national interest of Cambodia.”

He added the immediate impacts of construction are backed with longer-term threats such as poaching, illegal logging and other forest crimes common in Cambodia’s more accessible protected areas.

Earlier this year, the U.K. embassy in Phnom Penh confirmed about $730,000 is earmarked for Virachey as part of Britain’s global Biodiversity Landscape Fund.

Marc Thayre, deputy head of mission at the embassy, said the “vast majority of the funding” for the Mekong region is bound for Virachey.

“This is designed to increase the value of the park as a park itself,” said Thayre, who hoped the funds “realign the idea of what an asset is” by putting more value to the forest if left standing then if exploited.

Thayre shifted in his seat when asked about the proposed dams.

“If you want to tackle issues, like climate change and biodiversity, then you have to work in all places in the world with all governments,” he said. “We have to be honest with ourselves about the challenge and tradeoff between environment and development. There will always be some tension there.”

He also pointed to the conflict between “building things in national parks” and the “challenge of local communities not having power.”

“The world changes all the time,” he said. “There are always exit strategies written into any programs we do anywhere in the world. I hope that won’t be the case.”

Cambodia’s hunger for development has recently been joined with a craving for carbon credits.

Such credits are intended to limit emissions by preventing deforestation in places that might otherwise be vulnerable to development, such as Virachey. Major polluters then offset their fossil fuel emissions by essentially sponsoring the protection of these forests through carbon credit purchases.

In recent months, Cambodia’s carbon credits have come under scrutiny that goes beyond global questions over the effectiveness of credits as a whole.

The largest registered carbon credit zone is facing allegations of human rights abuses from the global advocacy group Human Rights Watch. In response, the world’s leading carbon credit registry service, Verra, suspended issuing new credits to the Southern Cardamoms REDD+ project.

Cambodia’s appetite to sell carbon credits, however, remains unsatisfied.

With the ASEAN Centre for Biodiversity, Phanith studied the feasibility of REDD+ sites in Cambodia and found about 40% of the Kingdom’s total landmass – about 79,200 square kilometres – could be considered for carbon credits.

Virachey stands as one of the top carbon credit prizes.

In research conducted for the centre and viewed by the Globe, Phanith identified three core areas within Virachey with an estimated total carbon storage capacity of 28 million tonnes.

Phanith calculated credits for the park could be worth more than $200 million in total if left as is, depending on the market rate for carbon. He stressed this didn’t even begin to factor in the benefits of healthy hydrology, biodiversity and other ecosystem services.

If the proposed dams are built, they’d be in one of the three core areas identified by Phanith.

“If you want to develop Virachey into hydropower dams, or whatever, make sure the economic value is more than [the cost of carbon]. If it is, go ahead,” he said. “But be willing to pay [that] anyways to offset.”

But dollar signs can’t account for everything.

Forty seven rangers are assigned to Virachey, many are from the indigenous groups who live in the park.

Several are from the approximately 60,000-strong Brau ethnic minority group from Cambodia, Laos and Vietnam. To them, Virachey is more than a carbon sink or a potential energy source.

While on patrol, indigenous rangers laughed as they encouraged Globe reporters not to kill the leeches sucking on their arms, legs, neck and right ear. They called it a “forest tax” owed to Virachey. Instead of killing the leaches, rangers smoked tobacco-leaf cigarettes to ward off the blood-suckers.

As the patrol ended for the day, a shivering breeze swept in as the sunset painted the Veal Thom grasslands gold.

Sra Er, who is Brau and leads Virachey’s Taveng Ranger Station, said to set alarms for 2 a.m. for star-gazing.

When the time rolled around, Er was embarrassed.

The night sky was shielded by overcast clouds and the moon’s glare. To make up for the miserably early morning, Er unscrewed a gasoline canister filled with homemade rice wine.

Under the red glow of a headlamp as he sipped the spirit, Er spoke about the Brau peoples’ connection to Virachey, which he said was the reason he became a ranger.

When asked about potential dams in the park, he grew silent and shook his head.

“We care about Virachey and we protect the park from what we can,” he said.

This article was produced by a collaboration between The Japan Times and Southeast Asia Globe, with support from The Pulitzer Center’s Rainforest Investigations Network.

A Khmer-language version of this story can be found here, with translations by Sophanna Lay and Nasa Dip.

The post For renewable energy, Cambodia risks ‘final frontier’ Virachey National Park appeared first on Southeast Asia Globe.

នៅតាមផ្លូវដើរក្នុងព្រៃ ខ្ញ៉ំដើរតាមឧទ្យានុរក្ស នៅពេលដែលពួកគាត់ធ្វើការសិក្សា អំពីជីវចម្រុះនៅក្នុងតំបន់អភិរក្ស ដែលភាគច្រើននៃតំបន់នោះ នៅមិនទាន់បានគេចូលដល់់នៅឡើយទេ។

នេះជាឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យ ជាតំបន់អភិរក្សធម្មជាតិដ៏ស្រស់ស្អាតមួយ របស់កម្ពុជាដែលមិនមានការរំខានពីខាងក្រៅ ហើយស្ថិតនៅតំបន់មេគង្គដែលមានការអភិវឌ្ឍដ៏លឿន។

លោក ធន់ សុខុន  បានបំពេញការងារជាមន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស ចាប់តាំងពីព្រៃនេះត្រូវបានគេកំណត់ជាឧទ្យានជាតិនៅឆ្នាំ ១៩៩៣ បានប្រាប់ខ្ញុំថា៖ «ការកាប់ឈើ និងការដាក់អន្ទាក់ គឺជាបញ្ហា ប៉ុន្តែឧទ្យាននេះក៏មានរបាំងធម្មជាតិការពារខ្លួនឯងដែរ»។

«គ្មានកន្លែងណាដែលដូចទៅនឹងវីរៈជ័យទេ។ វីរៈជ័យគឺជាគ្រាប់ពេជ្ររបស់កម្ពុជា»។

ប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍កំពុងប្រកួតប្រជែងគ្នា កាត់បន្ថយឧស្ម័នកាបូនិកនៅក្នុងវិស័យថាមពល ដោយមួយចំនួនគឺតាមរយៈការផ្តល់នូវមូលនិធិអាកាសធាតុ។ ចំណែកឯកម្ពុជាវិញ កំពុងតែធ្វើសកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៏ តំបន់ដែលសំបូរទៅដោយជីវៈចម្រុះរបស់ខ្លួន ដើម្បីបង្កើននូវថាមពលដែលកកើតឡើងវិញ។ 

សកម្មភាពបែបនេះបានធ្វើឱ្យមានការជជែកវែកញែក អំពីផលប៉ះពាល់ដល់ធនធានធម្មជាតិ ក្នុងការទាញយកថាមពលកកើតឡើងវិញមកប្រើប្រាស់។ ក្រុមអ្នកអភិរក្សបារម្ភថា គម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនីនៅវីរៈជ័យ នឹងធ្វើឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាល [កម្ពុជា] ខាតបង់ជំនួយរាប់សែនផោនពីប្រទេសអង់គ្លេស ដែលគាំទ្រដល់ថាមពល «ស្អាត» ហើយនេះគឺជាអ្វីដែល ក្រុមអ្នកអភិរក្សព្យាយាមទប់ស្កាត់ ដើម្បីកុំឱ្យមានការកាប់បំផ្លាញ។

ដើម្បីទប់ស្កាត់នូវការអភិវឌ្ឍ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានប្រែក្លាយវីរៈជ័យទៅជាព្រៃដែលរកចំនូលបាន តាមរយះសក្ដានុពលឥណទានកាបូន។ នេះជាការព្យយាមបង្ហាញថាតំបន់ការពារមានតម្លៃលើសលប់ បើពុំមានការប៉ះពាល់ផ្ដេសផ្ដាស។

ស្ថិតនៅភូមិភាគឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា វីរៈជ័យស្ថិតក្នុងចំណោមព្រៃដំបូងដែលត្រូវបានប្រកាសជាតំបន់អភិរក្ស នៅឆ្នាំ ១៩៩៣។

ដោយមានផ្ទៃដីជាង ៣,៣០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ទំហំប្រមាណជិតប្រាំដងនៃរាជធានីភ្នំពេញ វីរៈជ័យគឺជាឧទ្យានជាតិដ៏ធំជាងគេបង្អស់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលនោះ។ 

អំឡុងពេលបីទស្សវត្សរ៍មកនេះ  កម្ពុជាបានបាត់បង់ព្រៃច្រើនជាង៣០ភាគរយនៃព្រៃសរុប រួមទាំងឧទ្យានជាតិផងដែរ ដែលភាគច្រើនត្រូវបានអះអាងថាជាព្រៃអភិរក្សត្រឹមតែលើឯកសារ ប៉ុន្តែជាក់ស្តែងទទួលរងនូវផលប៉ះពាល់ ពីការកាប់ឈើទ្រង់ទ្រាយធំ។ 

ខណៈ វីរ់ៈជ័យមិនទាន់រងផលប៉ះពាល់ សភាពរឹងមាំ និងក្រាស់ឃ្មឹករបស់ព្រៃនេះបាន ការពារវាពីកាប់បំផ្លាញដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ហើយត្រូវបានអ្នកជំនាញចាត់ទុកជា «ដង្ហើមការពារចុងក្រោយ» សម្រាប់ជីវចម្រុះនៅតំបន់មេគង្គ។ នេះក៏ពីព្រោះ​តែវា​ជាដែនជម្រកសត្វព្រៃដ៏សម្បើម ដែលអនុញ្ញាតឲ្យសត្វព្រៃ អាចបម្លាស់ទីឆ្លងកាត់ទឹកដីប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាមបាន។

ប៉ុន្តែគម្រោងសាងសង់ថាមពលវារីអគ្គីសនី នឹងបង្អាក់នូវអនាគតរបស់ព្រៃមួយនេះ។

ផែនការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនីយ៉ាងតិចពីរនៅវីរៈជ័យ ដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា អាចនឹងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់តំបន់អភិរក្សនេះ។

បើយោងទៅតាមក្រុមអ្នកជំនាញបរិស្ថាន ដំណើរការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនី នឹងគំរាមកំហែងដល់សត្វដែលកំពុងរងគ្រោះ និងជិតផុតពូជ ដោយសារតែបម្រែបម្រួលនូវចរន្តទឹកធម្មជាតិ ដែលធ្វើឱ្យជម្រកសត្វត្រូវលិចលង់ ព្រមទាំងការកាប់ឆ្ការដើមឈើធំៗ។ អ្នកអភិរក្សក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរថា ការសាងសង់ផ្លូវទៅកាន់គម្រោងទំនប់ទាំងនេះ អាចនឹងបើកឱកាសឱ្យឧក្រិដ្ឋកម្មសត្វព្រៃ និងព្រៃឈើ ដែលកើតមានជាទូទៅនៅក្នុងតំបន់ការពារផ្សេងៗ រាតត្បាតដល់វីរៈជ័យ ។  
ក្រុមអ្នកអភិរក្សបានជម្រុញថា អគ្គីសនីណាដែលបានផលិត និងបង្ករផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន មិនអាចរាប់ជាថាមពល «ស្អាត» នោះទេ។  ជាពិសេសប្រសិនបើការអភិវឌ្ឍធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះ របស់ឧទ្យាជាតិវីរៈជ័យ ដែលគេចាត់ទុកជា ឧទ្យានបេតិកភណ្ឌអាស៊ាន និងជាព្រៃអភិរក្សដែលមានទំហំទឹកប្រាក់ ៦០០,០០០ ផោន ដែលជាជំនួយទទួលបានពីស្ថានទូតអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជា។

ស្របពេលដែលកិច្ចពិភាក្សាអំពីការអភិវឌ្ឍ សុទ្ធសឹងជាការប្រជុំបិទទ្វារ សាស្ត្រាចារ្យរង លោក ជូ ផានិត នៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ កំពុងតែសិក្សាទៅលើបរិមាណនៃឧស្ម័នកាបូនិក ដែលឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យអាចស្រូបយកបាន ហើយថែមទាំងអាចដោះដូរជាមួយនឹង ជំនួយទៅលើការកាត់បន្ថយឧស្ម័នកាបូនិក។ លោក ផានិត បានមានប្រសាសន៍ថា នេះជា «ការពិភាក្សាអំពីផលប្រយោជន៍»។

លោកមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើជំនួយមកដល់មុនពេលគម្រោងសាងសង់វារីអគ្គីសនីចាប់ផ្តើមនោះ គេអាចនឹងថ្លឹងថ្លែងអំពីផលប្រយោជន៍ រវាងការរក្សាទុក និងការអភិវឌ្ឍវារីអគ្គីសនី ថាមួយណាផ្តល់ផលចំណេញច្រើនជាង ជាពិសេសនៅពេលដែលគម្រោងនេះ ត្រូវបានគេដាក់ស្នើរឱ្យមានការសាងសង់នៅក្នុងបរិវេណ ដែលអាចស្រូបយកឧស្ម័នកាបូនិកបានច្រើន។

«ប្រសិនបើប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់ព្រៃ មិនបានផ្តល់នូវផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច អ្នកនយោបាយ និងក្រុមហ៊ុនឯកជន នឹងតែងតែចាត់ទុកការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចមានសារៈសំខាន់ជាងជាអេកូឡូសុី»។ លោកផានិត បានមានប្រសាសន៍។ លោកបានបន្តថា៖ «យើងថ្លឹងថ្លែងគុណតម្លៃសេដ្ឋកិច្ច នៃអេកូឡូស៊ីរបស់ព្រៃឈើ ជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្រឈ្នះឈ្នះ។ នេះមានន័យថា យើងមិនមែនរារាំងរាល់សកម្មភាពអភិវឌ្ឍន៏ទាំំងអស់នោះទេ ប៉ុន្តែយើងដាក់គំនៀប ដើម្បីឱ្យការអភិវឌ្ឍប្រព្រឹត្តទៅដោយចីរភាព និងមានទំនួលខុសត្រូវ»។

គម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនីទ្វេរដង

គម្រោងអភិវឌ្ឍវារីអគ្គីសនីនៅវីរៈជ័យ បានផ្អាកដំណើរការជាយូរមកហើយ។ របាយការណ៍ចុងក្រោយ ទាក់ទងនឹងការផលិតអគ្គីសនីនៅឧទ្យានជាតិខាងលើនេះ បានចេញជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ២០០៩ ដែលជា ផែនការមេសម្រាប់អភិវឌ្ឍវារីអគ្គីសនី នៅប្រទេសកម្ពុជា ដែលទទួលបានការជួយជ្រោមជ្រែង ពីគម្រោងរបស់ទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិជប៉ុន ឬចៃកា (JICA) របស់រដ្ឋាភិបាលជប៉ុន។

លោកស្រី Miyoshi Asagi ទីប្រឹក្សាអមស្ថានទូតជប៉ុនប្រចាំកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «អង្គការចៃកាមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនីនេះទេ»។ លោកស្រីបានបន្តថា៖ «ពួកយើងបានចូលរួមក្នុងការស្រាវជ្រាវ និងផែនការមេដែលបានធ្វើរួច ការពាក់ព័ន្ធរបស់អង្គការចៃកា បានបញ្ចប់ហើយ»។

ប្រទេសជប៉ុន ត្រូវបានគេចាត់ទុក ជា​ ម្ចាស់ជំនួយដ៏សំខាន់ របស់កម្ពុជា។ ប្រទេសទាំងពីរបានរំលឹក ខួប ៧០ឆ្នាំ នៃទំនាក់ទំនងការទូត ក្នុងឆ្នាំនេះ។
នៅខែសីហា អង្គការចៃកាបានប្រកាសនូវ ផែនការថ្មីដើម្បីថាមពលស្អាត សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជា។ លោកស្រី Asagi មានប្រសាសន៍ថា គាត់ «ជ្រាបអំពីការជជែកវែកញែកជាច្រើន​ ពាក់ព័ន្ធនឹងវារីអគ្គីសនី» ហើយលោកស្រីបានលើកឡើងថា «មិនមានគម្រោងអភិវឌ្ឍវារីអគ្គីសនីនោះទេ»។

សំណុំឯកសារ រួមទាំងផែនទីសាងសង់ដ៏សម្ងាត់ ត្រូវបានគេបានលើកយកមកពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំនៅឆ្នាំនេះ ដោយមានការចូលរួមពីអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលបានសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនី។ គម្រោងសាងសង់ទំនងជាមិនបង្អង់យូរទៀតនោះទេ។ យោងតាមការកាសែត The Japan Times បានបង្ហាញថា ការសិក្សា និងវាយតម្លៃអំពីការសាងសង់បាននឹងកំពុងចាប់ផ្តើមហើយ។

យោងទៅតាមឯកសារជាច្រើនបានបង្ហាញ នូវការអភិវឌ្ឍទំនប់វារីអគ្គីសនី បីកន្លែងដ៏មានសក្តានុពល ស្ថិតក្នុងឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យ ដោយដាក់ឈ្មោះតាមទន្លេព្រែកលៀង ជាដៃទន្លេហូរចាក់ចូលទៅទន្លេសេសាន ដែលជាផ្នែកនៃ «ទន្លេ៣» ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ 

ទន្លេសេកុង ទន្លេសេសាន និងទន្លេស្រែពក គឺជាដៃទន្លេមេគង្គ ដែលកំពុងរងផលប៉ះពាល់ដោយសារតែ ការប្រមូលផ្តុំនៃទំនប់វារីអគ្គីសនី ជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍទំនប់​ បន្ថែម ដែលគំរាមកំហែងដល់ទន្លេមេគង្គ ដែលកាលពីមុនមកមិនធ្លាប់មានការអភិវឌ្ឍច្រើនបែបនេះឡើយ។

គ្មានឯកសារណាមួយ រាប់តាំងពីការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន ដល់ការសិក្សាអំពីលទ្ធភាព ត្រូវបានបង្ហាញជាសាធារណៈដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឬអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ឡើយ។

លោក លាង ប៊ុនលៀប នាយករបស់អង្គការបណ្តាញការពារទន្លេបី សេសាន ស្រែពក សេកុង (3SPN) មានប្រសាសន៍ថា «‍ឯកសារទាំងនេះជារឿងដ៏រសើប»។ លោកបានបន្តថា អ្នកដែលពាក់ព័ន្ទចង់​រក្សា​ផែនការដ៏​ចម្រូងចម្រាសនេះជារឿងសម្ងាត់។ «ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល និងអុ្នកអភិវឌ្ឍន៍យល់ឃើញថា សំណង់នេះមានប្រយោជន៍ អញ្ចឹង​សម្រាប់ពួកគាត់ គឺគ្មាន​នរណាម្នាក់ចាំបាច់ដឹងអំពីដំណឹងនេះទេ»។

ផែនការសាងសង់នេះ អាចមិនត្រឹមតែជាការពិភាក្សាធម្មតាទេ។ លោក ប៊ុនលៀប បានបញ្ជាក់តាម​រយៈ​បណ្តាញ 3SPN ថា មានការជ្រើសរើសកម្មករឱ្យមកបម្រើការ​នៅ​ភូមិ​តាបុក ស្ថិតនៅក្បែរកន្លែងមួយ ដែលគេគ្រោងនឹងសាងសង់ទំនប់ក្នុងចំណោមទំនប់វារីអគ្គីសនីជាច្រើនទៀត បានចាប់ផ្តើមហើយ។ 

ឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យស្ថិតក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ចំណែកក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល ជាអ្នកដឹកនាំគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី តែខាងក្រសួងទាំងពីរ មិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើរសុំការអត្ថាធិប្បាយលើដំណាក់កាលអភិវឌ្ឍទំនប់វារីអគ្គីសនីទេ ។

ការចំណាយដ៏ច្រើនទៅលើការផលិតថាមពលស្អាត

ព្រែកលៀងគឺជាសរសៃឈាមដ៏សំខាន់របស់វីរៈជ័យ ហើយគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គីសនី ក៏ស្ថិតនៅក្នុងឧទ្យានជាតិនេះដែរ។ 

លោក Pablo Sinovas នាយករបស់អង្គការសត្វព្រៃ និងរុក្ខជាតិអន្តរជាតិប្រចាំកម្ពុជា (Fauna & Flora) នៅកម្ពុជា ពន្យល់ថា ចាប់ពីតំបន់ទំនាបនៃឧទ្យាននេះ ដែលស្ថិតក្នុងទឹកដីប្រទេសកម្ពុជា រហូតដល់តំបន់ដ៏សំខាន់សម្រាប់ជីវៈចម្រុះ ដែលជា ជួរភ្នំអណ្ណាម ប្រៀបដូចជា «ពិភពពីរជួបគ្នានៅឧទ្យានតែមួយ»។ 

លោក Sinovas កត់សម្គាល់ថា នៅពេលដែលតំបន់ទាំងនោះត្រូវបានគេសិក្សាដើម្បីសាងសង់វារីអគ្គិសនី គេស្ទើរតែមិនបានដឹងអំពីផលប៉ះពាល់របស់វា ទៅលើជីវចម្រុះ និងព្រៃឈើឡើយ។ 

ប៉ុន្តែអ្វីៗបានប្រែប្រួលនារយៈពេល ១៥ឆ្នាំក្រោយ។

លោក Sinovas មានប្រសាសន៍ថា៖ «នៅពេលដែលយើងចាប់ផ្តើមយល់កាន់តែច្រើន អំពីលក្ខណះពិសេសនៃតំបន់នេះ យើងក៏ចាប់ផ្តើមភ្ញាក់ខ្លួនថា ការអភិរក្សមានសារៈសំខាន់ដល់ជីវចម្រុះក្នុងតំបន់​​ និងសម្រាប់កម្ពុជា​»។

អង្គការ Fauna & Flora  បានដំឡើងកាមេរ៉ាប្រមាណ ១៤០គ្រាប់ នៅវីរៈជ័យ ដោយធ្វើការផ្តិតយករូបភាពសត្វកំពុងរងគ្រោះ និងជិតផុតពូជ ដូចជាសត្វឈ្លូសយក្ស (large-antlered muntjac) សត្វទោចថ្ពាល់លឿង (northern yellow-cheeked giboon) និងសត្វមួយចំនួនទៀត។

ឧទ្យានជាតិនេះគឺជា ជម្រកដំបូងដែលសត្វឈ្លូសយក្សបង្ហាញខ្លួន ហើយជាកន្លែងដែលវាត្រូវបានគេធ្វើកំណត់ហេតុ និងជាជម្រកចុងក្រោយសម្រាប់គោព្រៃ ដែលជាសត្វថនិកសត្វតំណាងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានបាត់ខ្លួនអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។

លោក Sinovas បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «វីរៈជ័យគឺជាតំបន់មួយដែលអត្រាកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើមានកម្រិតទាប»។ លោកបានបន្តថា់៖ «នេះជាមូលហេតុមួយដែលសត្វទាំងនេះនៅមានជីវិត»។

«ការធ្វើអ្វីមួយដែលប៉ះពាល់ដល់ជីវៈចម្រុះ មិនមែនជាផលប្រយោជន៍ជាតិ (កម្ពុជា) នោះទេ» លោកបានបន្ថែម។ 

ក្រៅពីផែនការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនី ឯកសារនេះបានបង្ហាញថា វារីអគ្គីសនីត្រឹមតែមួយប៉ុណ្ណោះ អាចធ្វើឲ្យដីព្រៃចំនួន ២១៥ហិកតា​ នឹងត្រូវលិចលង់ ដោយសារបរិមាណទឹកដ៏សម្បើម របស់អាងស្តុកទឹកនៃវារីអគ្គីសនី។

លោកបានបន្តថា៖ «ជាក់ស្តែងថាមពលស្អាត ពិតជាសំខាន់ណាស់» ក្នុងកាត់បន្ថយនូវបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។ ប៉ុន្តែ «វាក៏អាស្រ័យទៅតាមតំបន់ និងអាស្រ័យទៅតាមរបៀបផលិតវាដែរ»។ 

សម្រាប់គាត់ វីរៈជ័យមិនមែនជាកន្លែងសម្រាប់វារីអគ្គីសនីទេ។

លោក Sinovas បានបន្តថា៖ «ដើម្បីសាងសង់ទំនប់នៅក្នុងឧទ្យានជាតិផ្ទាល់ អ្នកនឹងត្រូវបង្កើតផ្លូវ កាប់ដើមឈើ និងបង្ករការរំខានដល់សត្វព្រៃទៀត»។ «ខ្ញុំមិនហៅថាមពលដែលចេញមកពីកន្លែងនោះថា [ថាមពល] ស្អាតនោះទេ»។

កាលពីដើមឆ្នាំនេះ ស្ថានទូតអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា នឹងផ្តល់ប្រាក់ប្រមាណ ៦ សែនផោន ដល់ឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យ ដែលជាផ្នែកមួយនៃ មូលនិធិការពារតំបន់ទេសភាពជីវៈចម្រុះ របស់ចក្រភពអង់គ្លេស។ លោក Marc Thayre ជាអនុប្រធានបេសកកម្មនៅស្ថានទូតអង់គ្លេស បានមានប្រសាសន៍ថា «ជំនួយភាគច្រើន» ដែលបានផ្តល់ជូនប្រទេសនៅតំបន់មេគង្គ ក្នុងនោះឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យទទួលបានច្រើនជាងគេ។ 

លោក Thayre មានប្រសាសន៍ថា៖ «ជំនួយនេះត្រូវបានគេធ្វើឡើង ដើម្បីលើតម្កើននូវគុណសម្បត្តិនៃតំបន់នេះ»។ «យើងត្រូវបង្វែរឱ្យពួកគាត់មកគិតសារជាថ្មី អំពីគុណតម្លៃនៃតំបន់ ហើយទប់ស្កាត់កុំឱ្យមានការទាញយកផលប្រយោជន៍ ពីធនធានធម្មជាតិនៅតំបន់នេះ ជាជាងអភិវឌ្ឍន៍»។ 

លោក Thayre ផ្អាកនិយាយបន្តិចមុនពេលគាត់ឡើងអង្គុយលើម៉ូតូ នៅពេល [ខ្ញុំ] សួរគាត់អំពីគម្រោងអភិវឌ្ឍវារីអគ្គីសនី។

«ប្រសិនបើអ្នកចង់ដោះស្រាយបញ្ហា ដូចជាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងជីវៈចម្រុះ អ្នកត្រូវធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាលទាំងអស់គ្រប់ទីកន្លែង» លោក Thayre មានប្រសាសន៍។ «យើងត្រូវស្មោះត្រង់ជាមួយខ្លួនយើង អំពីបញ្ហា និងការសម្របសម្រួលផលប្រយោជន៍ រវាងបរិស្ថាន និងការអភិវឌ្ឍ។ ត្រង់នោះហើយជាចំណុចដ៏តឹងសសៃក» លោកបានបន្ថែម។ 

លោកសម្គាល់ថា គម្រោងនេះបង្ហាញនូវជ្រុងពីរផ្សេងគ្នា រវាង «ការសាងសង់វារីអគ្គីសនីនៅក្នុងឧទ្យានជាតិ» និង «តម្រូវការអគ្គីសនីរបស់ប្រជាជនក្នុងសហគមន៍»។

លោកបន្ថែមថា៖ «ពិភពលោកប្រែប្រួលគ្រប់ពេល»។ «រាល់គម្រោងដែលយើងធ្វើនៅគ្រប់ទីកន្លែង គេតែងឃើញមានយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចាប់បេសកម្ម សរសេរនៅក្នុងឯកសារ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នេះមិនមែនជាបញ្ហាឡើយ»។

ការពឹងផ្អែកលើឥណទានកាបូន

ការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជា មានការផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹង ការស្វែងរកជំនួយតាមឥណទានកាបូន។

ឥណទានកាបូន គឺជាជំនួយដើម្បីកាត់បន្ថយការបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ដោយបញ្ចៀសនូវកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅគ្រប់ទីកន្លែង ដោយសារការអភិវឌ្ឍ។ ឧទាហរណ៍មានដូចជា​​ ដូចឧទ្យានជាតិវីរៈជ័យជាដើម។ ក្រុមប្រទេសឧស្សាហកម្មដែលបង្កការបំពុលធំៗ ទូទាត់ការបំភាយឥន្ធនៈហ្វូស៊ីលរបស់ពួកគេ ដោយឧបត្ថម្ភជាដល់ការការពារព្រៃឈើទាំងនេះ តាមរយៈការទិញឥណទានកាបូន។

ក៏ប៉ុន្តែនាប៉ុន្មានខែថ្មីៗនេះ ការផ្តល់នូវឥណទានកាបូនដល់ការកាត់បន្ថយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់របស់កម្ពុជា ​បានស្ថិតនៅក្រោមការតាមដានម៉ត់ចត់ អំពីប្រសិទ្ធិភាពនៃជំនួយនេះ។ 

តំបន់ឥណទានកាបូនដែលបានចុះបញ្ជីធំជាងគេ កំពុងប្រឈមមុខនឹង ការចោទប្រកាន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ពីអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch)។ ជាការឆ្លើយតប សេវាចុះបញ្ជីឥណទានកាបូនឈានមុខគេរបស់ពិភពលោកហៅថា Verra បានផ្អាកការចេញឥណទានថ្មី ដល់គម្រោងរេដបូកក្រវាញខាងត្បូង។

គោលបំណងរបស់កម្ពុជាក្នុងការទាក់ទាញនូវឥណទានកាបូន នៅមិនទាន់មានការប្រែប្រួលឡើយ។ 

ដោយធ្វើការជាមួយនឹងមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ានសម្រាប់ជីវចម្រុះ លោក ផានិត បានសិក្សាពីលទ្ធភាពនៃទីតាំង គម្រោងរេដបូក (REDD+) នៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានរកឃើញប្រហែល ៤០ភាគរយ នៃផ្ទៃដីសរុបរបស់កម្ពុជា ប្រហែលនឹង ៧៩,២០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ អាចត្រូវបានគេពិចារណាសម្រាប់ ការផ្តល់ឥណទានក្នុងការកាត់បន្ថយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់។

តំបន់ដ៏ធំនៃឧទ្យាននេះនៅតែមិនទាន់មានគេចូលទៅដល់ ដោយមានព្រៃឬស្សីក្រាស់ឃ្មឹក លាយឡំនឹងព្រៃបៃតង និងព្រៃរបោះ។ មានតែផ្លូវសម្រាប់ចូលទៅកាប់ឈើក្នុងព្រៃប៉ុណ្ណោះ ជាផ្លូវដែលអាចធ្វើថ្មើរជើងបាន ដោយ​មាន​មន្ត្រី​ឧទ្យានុរក្សយក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ និងមិន​ឲ្យ​អ្នករួមដំណើរបន្សល់ដានចេញជាផ្លូវថ្មីឡើយ។ 

លោកផានិត បានកំណត់តំបន់ស្នូលចំនួនបីនៅវីរៈជ័យ ដែលមានសមត្ថភាពស្រូបឧស្ម័នកាបូនខ្ពស់ជាងគេបង្អស់ រហូតដល់ទៅ ២៨លានតោន។ តាមរយះ លំនាំគណនាបរិមាណបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ ចំនួននេះស្មើនឹងការបំភាយឧស្ម័នប្រចាំឆ្នាំសរុប របស់រោងចក្រផលិតថាមពលធ្យូងថ្មជិត ២៥ រោងចក្រ។

​មានតម្លៃ​មធ្យម ១០ដុល្លារ ក្នុង​មួយ​តោន ក្នុងនោះលោក ផានិត បាន​គណនា​ថា វីរៈជ័យ​អាច​មាន​តម្លៃដល់ទៅ ២៨០លាន​ដុល្លារ ​ប្រសិន​បើមិនមានការឈូសឆាយ។ លោក​បាន​សង្កត់​ធ្ងន់​ថា នេះ​ [យើង] មិន​បានគិតអំពីកត្តា​ផល​ប្រយោជន៍ ​នៃ​ជលសាស្ត្រ​ដែល​មាន​សុខភាព​ល្អ ជីវចម្រុះ និង​សេវា​ប្រព័ន្ធ​អេកូឡូស៊ី​ផង​។

លោក ផានិត បានពន្យល់ថា ការលើកទឹកចិត្តផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនាំឱ្យមានរបៀបមធ្យោបាយចំនួនពីរ។

មធ្យោបាយទីមួយ ប្រសិនបើព្រៃឈើមានតម្លៃខ្ពស់ជាង សក្ដានុពលអភិវឌ្ឍន៍ នោះអ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ នឹងផ្អាកគម្រោងដោយឯងៗ។ មធ្យោបាយ​ទីពីរ ​ដែល​កម្ពុជា​ដើរ​ជា​ញឹក​ញាប់ គឺព្រៃឈើ​បង្កើត​ប្រាក់ចំណូល បាន​តិច​ជាង​​តម្លៃដែលទទួលបានពីការ​អភិវឌ្ឍ​។

ប្រសិនបើមានមធ្យោបាយទីរពីរត្រូវបានអនុវត្ត មានន័យថា ទំនប់​វារីអគ្គីសនីព្រែក​លៀង​ នឹង​ត្រូវ​សាងសង់​នៅ​កណ្តាល​តំបន់​ស្នូល​មួយ​ ក្នុង​ចំណោម​តំបន់​ស្នូល​ទាំង​បី​ដែល​បង្ហាញ​ដោយលោក ផានិត។ នៅក្នុងករណីនោះ លោកផានិត បានមានប្រសាសន៍ថា យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានតម្លៃដែលគេដឹង ដើម្បីឱ្យក្រុមហ៊ុនត្រូវបង់ និងទូទាត់សងការខូចខាតព្រៃឈើដែរ។

«ប្រសិនបើចង់អភិវឌ្ឍវីរៈជ័យឱ្យទៅជាទំនប់វារីអគ្គីសនី ឬជាអ្វីផ្សេង ត្រូវប្រាកដថា វាបង្កើតចំណូលបានលើស ២៨០លានដុល្លារ។ ប្រសិនបើអញ្ចឹងមែន ធ្វើទៅ» លោកផានិត បន្ថែម។ «ប៉ុន្តែត្រូវហ៊ានចំណាយ ២៨០លានដុល្លារ ដើម្បីទូទាត់»។

តស៊ូដើម្បីវីរៈជ័យ

លុយមិនអាចធ្វើអ្វីៗបានគ្រប់យ៉ាងនោះទេ។

ប្រជាសហគមន៍ការពារធម្មជាតិ​ចំនួន ៤៧នាក់ ​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ឲ្យ​ទៅ​វីរៈជ័យ ដែល​មាន​ន័យ​ថា​ 

រាល់៧០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានអ្នកឆ្មាំម្នាក់។ ពួកគាត់ភាគច្រើនមកពីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលចាត់ទុកតំបន់ការពាររបស់ពួកគាត់ ដូចទៅនឹងផ្ទះយ៉ាងអញ្ចឹង ហើយការល្បាតមួយលើកៗ ចាយពេលកន្លះខែ។

សម្រាប់ពួកគាត់ វីរៈជ័យគឺមានសារៈសំខាន់ជាងការស្រូប និងរក្សាកាបូន និងប្រភពថាមពលទៅទៀត។

នៅឧទ្យានឯណេះវិញ ប្រជាសហគមន៍ការពារធម្មជាតិជាជនជាតិដើមភាគតិច កំពុងសើច ខណៈដែលពួកគាត់ប្រាប់ខ្ញុំកុំឱ្យសម្លាប់សត្វទាក ដែលកំពុងជញ្ជក់ឈាមលើដៃ ជើង ក និងត្រចៀកខាងស្តាំរបស់ខ្ញុំ។

ពួកគាត់​ហៅ​វា​ថា​ជា​​ «​ពន្ធ​ព្រៃឈើ​» មានន័យថាសត្វនេះជាអំណោយរបស់ព្រៃ រាល់ពេលមានមាន់ថ្មីចូល។ ជាជាងសម្លាប់ពួកវា ពួកគាត់បានជក់បារីបង្ហុយ ដើម្បីការពារពីសត្វទាក ខណៈពេលដែលខ្ញុំបកវាចេញយ៉ាងវេទនា និងយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នទៅតាមដែលខ្ញុំអាចធ្វើបាន។

ប្រជាសហគមន៍ការពារធម្មជាតិមួយចំនួន ព្រម​ទាំង​មន្ត្រីឧទ្យានុរក្សនៃ​ក្រសួង​បរិស្ថាន គឺជា​ជនជាតិ​ភាគតិចព្រៅ ដែល​មាន​កម្លាំង​ប្រមាណ ៦០,០០០នាក់ មក​ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា ឡាវ និង​វៀតណាម។

ជាបង្គោលព្រំដែនដែលខណ្ឌចែកប្រទេសទាំងបី​  វីរៈជ័យ​ជា​បេះដូង​​របស់សហគមន៍​ជនជាតិ​ដើម។

នៅពេលដែលការល្បាតរបស់យើងបានបញ្ចប់ នៅតំបន់ភ្នំវាលធំមានខ្យល់បក់រំភើយៗ អមដោយសូរិយាអស្តង្គត ដែលប្រែក្លាយផ្ទៃមេឃទាំងមូលទៅជាមាស។

លោក ស្រា អឺ ដែលជាជនជាតិភាគតិចព្រៅ និងជាប្រធានស្នាក់ការរដ្ឋបាលព្រៃឈើតាវែង ណែនាំខ្ញុំឱ្យកំណត់ម៉ោងរោទិ៍របស់ខ្ញុំនៅម៉ោង ២ រំលងអធ្រាត្រ ដើម្បីមើលផ្កាយ។

ពេលដល់​ម៉ោង​២​រំលង​អធ្រាត្រ លោក អឺ ខ្មាស​ខ្ញុំយ៉ាងខ្លាំង។

ដោយសារតែយប់នោះ តារារាប់លាងដួងត្រូវបាំងជិតដោយពពក និងរស្មីដួងច័ន្ទ។ ដើម្បីកុំឱ្យខ្ញុំខកចិត្ត លោក អឺ មួលគម្របកានដាក់ស្រាអង្ករ ដែលជាស្រាដ៏ពិបាកលេប។

នៅក្រោមពន្លឺពណ៌ក្រហមនៃចង្កៀងពាក់ជាប់ក្បាលរបស់ខ្ញុំ និងទោរទន់ទៅតាមឥទ្ធិពលនៃស្រារបស់គាត់ លោក អឺ ប្រាប់ខ្ញុំអំពីទំនាក់ទំនងរបស់ប្រជាជនព្រៅទៅនឹងទឹកដីនេះ ដែលគាត់បានរៀបរាប់ថា វាជាហេតុផលដែលគាត់ធ្វើឱ្យគាត់ក្លាយទៅជាឆ្មាំព្រៃ។

«ពួកយើងខ្វល់ខ្វាយអំពីវីរៈជ័យ ហើយពួកយើងការពារឧទ្យាននេះទៅតាមលទ្ធភាពរបស់ពួកយើង» គាត់បានប្រាប់។

អត្ថបទនេះត្រូវបានផលិត ដោយការចូលរួមរវាង The Japan Times និង Southeast Asia Globe ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពី បណ្តាញស៊ើបអង្កេតព្រៃទឹកភ្លៀង នៃ មជ្ឈមណ្ឌល Pulitzer

The post ការអភិវឌ្ឍ «ចរីភាព» ៖ កម្ពុជាប្រឈមនឹងការបាត់បង់ជីវចម្រុះនៅឯព្រំដែន appeared first on Southeast Asia Globe.

Home to such endemic creatures as shimmering, iridescent snakes, the fancifully coloured douc’s langur and the saola, a rare deer-like animal also known as the “Asian unicorn”, the Annamites are a biodiversity hotspot. 

But these densely forested mountains, which span the border highlands of Laos, Vietnam and eastern Cambodia, are increasingly under threat. A recent World Wide Fund for Nature (WWF) report celebrated the distinctive animals of the range while sounding an alarm that deforestation and an estimated multi-billion-dollar, illegal wildlife trade is gradually eradicating such creatures – leaving open the possibility that as-yet unknown species could be wiped out before ever being recorded to science. Even if humans are unaware of these losses, forests across the range are already bearing the ecological toll.

“As wildlife species disappear, their ecological roles are lost, and the forest changes too, in terms of composition, structure and function,” said Yoganand Kandasamy, a conservation biologist and senior author of the report.

Despite being considered a single range, the Annamites feature diverse habitats the WWF report describes as an “evolutionary laboratory”. These include limestone karst hills, mature secondary forest and patches of primary wet evergreen forest. The WWF notes the Annamites have one of the largest contiguous natural forested areas in continental Southeast Asia with nearly 11,000 square kilometres of habitat. 

This has helped a number of endemic species to evolve. 

Among these is the kha-nyou, a karst-dweller and so-called ‘living fossil’ first scientifically recorded in 2005 from specimens collected almost a decade prior in a Lao market. The sole surviving member of the Diatomyidae family, all other species in its taxonomic category are thought to have vanished more than 10 million years ago.

But modern history has left deep scars on the forests, which sustained heavy damage during the Vietnam War. More recently, according to data from Global Forest Watch, Vietnam has lost more than 740,000 hectares of humid forest in the past 20 years, contributing to about a 21% decline in total tree cover. WWF points out that much of this deforestation happened in the Annamites.

The mountains have held onto their habitat better than some lowland areas due to the difficulty of access there, but even with legally protected status, new roads and agricultural expansions have gradually crept up the slopes. This has also helped to open the mountains to enterprising loggers and hunters.

The preferred tool of many poachers in the Annamites, and elsewhere in the region, is the snare – a twisted loop of rope or wire used to trap animals indiscriminately. Such snares have contributed to what conservationists in the region call “empty forest syndrome”, in which habitats maintain their trees but are cleared of animal life.

Out of the suspected 12.3 million snares hidden in the undergrowth in the region, more than 120,000 have been removed from the Hue and Quang Nam saola nature reserves in Vietnam. This industrial-scale snaring crisis is fueled by market demands for meat, traditional medicines and exotic pets. 

Snares are often sold in local village stores, and vary in materials and sizes. Some are made with car winch cables to catch larger animals while the more abundantly found are twisted motorbike brakes and clutch wires, explained Yoganand. 

Even with substantial forest cover still remaining in the area, conservationists say the sheer volume of these snares are changing the Annamites’ natural character and ecological functions.

“[This is] because animal populations, which are integral to the forests, are being lost,” Yoganand said.

The loss of seed-dispersing animals such as the Annamites’ gibbons could favour the spread of more wind-dispersed trees, which are smaller and less dense than animal-dispersed ones. This change to the tree composition could result in lower carbon sequestration and storage by the forests, Yoganand explained, diminishing a crucial ecosystem service on which humans rely.

Many gibbon populations of the Annamites have already declined and are becoming locally extinct due to snaring – often to then be sold into the pet trade. 

The local human populations play various roles in the wildlife trade and the longevity of Annamite endemics. The WWF said some communities have acted as good stewards, pointing to one in the Quang Binh province of Vietnam that has protected the Hatinh langur from illegal hunting for more than a decade. 

But other locals are involved in the trapping and hunting to supply urban wildlife markets. Others are simply unaware of an animal’s endemic status and the role the species has in the critical ecosystem services of the forest. 

From the perspective of the most vulnerable communities nestled along the Annamites and relying on it for subsistence, the short-term economic interests in the wildlife trade shroud the consequences of a decaying ecosystem. 

“Well-functioning forests help vulnerable communities, often acting as a safety net to prevent people from further hardships during difficult times,” Yoganand said. “It helps them become resilient to climate change and other disastrous events such as prolonged droughts.”

The post In the Annamite mountains, newly discovered species edge toward extinction appeared first on Southeast Asia Globe.

ដោយសារតែការបែកចេញពីហ្វូងដំរីព្រៃដែលនៅសេសសល់ក្នុងប្រទេស ហើយទោះបីជាចង់ឬមិនចង់ យក្សទោលមួយនេះ ត្រូវតែបង្ខំចិត្តធ្វើការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយមនុស្សនៅស្នាក់ការរបស់ឧទ្យានុរក្ស។ ឧទ្យាននុរក្សបាននិយាយថា ដំរីញីអាយុ ២៩ ឆ្នាំនេះ បានរស់នៅម្នាក់ឯង ចាប់តាំងពីមេរបស់វា បានស្លាប់ចោលជាងមួយទសវត្សរ៍មុន។ វត្តមានរបស់ដំរីនេះ គឺមិនពិបាករកនោះទេ ដោយមានតាំងពី ដានជើងធំៗបន្សល់ជារណ្តៅដីរបងដែលកោងដោយសារវាធ្លាប់រុញលេង និងផ្លាកសញ្ញានានាដែលបាក់បែកដោយសាររបស់ប្រមោយរបស់វា។

លោក Nguyen Cong Thanh ឧទ្យាននុរក្សនៅ​ឧទ្យានជាតិពូម៉ាត (Pu Mat) ក្នុងខេត្តង៉ឺ អាន (Nghe An) ភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសវៀតណាម បានចង្អុលទៅកាន់ស្នាមបាក់បែកទាំងនោះ ដោយបាននិយាយថា៖ «ជាធម្មតាដំរីមួយក្បាលហ្នឹង មកលេងនៅកន្លែងនេះ»។ គាត់បានបន្ថែមថា ហ្វូងដំរីព្រៃមានចំនួនប្រហែលជា ១៥ ក្បាល ដែលកំពុងរស់នៅផ្តុំគ្នាក្នុងព្រៃជ្រៅៗនៃឧទ្យាននេះ គឺមិនសូវមានភាពរួសរាយរាក់ទាក់បែបនេះទេ។

ដំរីព្រៃប្រហែល ១០០​ ក្បាល ត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថា អាចកំពុងរស់រានមានជីវិតនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម និងបែងចែកជា ២២ ហ្វូងនៅទូទាំងប្រទេស។ ដំរីទាំងនេះជាហ្វូងដែលនៅសេសសល់ចុងក្រោយ នៃអម្បូរសត្វដំរីអាសុីប្រមាណ ១០០ ​០០០ ក្បាលកាលពីមុន ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងប្រឈមមុខនឹងការគំរាមកំហែងជាច្រើន រួមមានទាំងការយាយីពីមនុស្ស ដែលធ្វើឱ្យការបាត់បង់ទីជម្រកកាន់តែច្រើនទៅៗ។

ត្រឹមតំរូវការអាហារតែមួយពេល សត្វដំរីព្រៃមួយហ្វូង អាចបំផ្លាញជីវភាពកសិករបាន ដោយការសុីដើមឈើហូបផ្លែ ពោត ស្រូវ និងកសិផលផ្សេងៗទៀត។ ហើយនៅពេលដែលហ្វូងសត្វដំរីព្រៃដែលនៅសេសសល់ក្នុងប្រទេសវៀតណាម មានប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយមនុស្ស លទ្ធផលគឺច្រើនតែមិនល្អ ហើយពេលខ្លះក៏បង្កមហន្តរាយដល់អាយុជីវិតសត្វ។

ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ នៅក្នុងឧទ្យានជាតិពូម៉ាត មានដំរីពីរក្បាលត្រូវបានគេសង្ស័យថា ស្លាប់ដោយសារការដាក់ថ្នាំពុល។ នេះ​បើ​តាម​អ្នក​អភិរក្ស​ម្នាក់​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម ដែល​សុំ​មិន​បញ្ចេញ​ឈ្មោះ  ​ដោយ​ខ្លាច​មាន​ការ​ប៉ះពាល់ជាមួយជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល។

ដោយសារតែចំនួនសត្វដំរីរបស់វៀតណាម កំពុងតែតិចស្រាប់ផង ហេតុការណ៍នីមួយៗនៃជម្លោះ បានបន្តគំរាមកំហែងដល់ការរស់រាននៃសត្វប្រភេទនេះ នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ 

ដំរីនៅវៀតណាមស្ថិតក្រោមសភាពគ្រោះថ្នាក់

សត្វដំរីអាស៊ីត្រូវបានចុះបញ្ជីថា ជាសត្វជិតផុតពូជនៅក្នុងសៀវភៅសត្វក្រហមនៅប្រទេសវៀតណាម ក្រោមប្រភេទសត្វកម្រ កំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ និងជិតផុតពូជ ខណៈដែលបញ្ជីក្រហមរបស់អង្គការសហភាពអន្តរជាតិ ដើម្បីការអភិរក្សធម្មជាតិ ឬ IUCN បានចាត់ពួកវាថា ជាប្រភេទដែលជិតផុតពូជនៅកម្រិតពិភពលោក។

ចំនួនសត្វដំរីព្រៃរបស់វៀតណាមបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង អស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ ព្រៃឈើដ៏ធំសម្បើមត្រូវបានបំផ្លាញក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាមរយៈពេល ២០ឆ្នាំ ហើយជម្រករបស់សត្វ បានបន្តធ្លាក់ចុះ ខណៈដែលប្រទេសនេះបានអភិវឌ្ឍ។

យោងតាមរដ្ឋបាលព្រៃឈើវៀតណាម បានឱ្យដឹងថា ការប្រមាញ់ភ្លុកដំរី ពាណិជ្ជកម្មស្បែកដំរី សកម្មភាពចាប់ដំរីពីព្រៃសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងការកាប់ឈើ និងក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ បានធ្វើអោយចំនួនសត្វដំរីព្រៃរបស់វៀតណាមបានធ្លាក់ចុះពីប្រមាណ ២០០០ក្បាល ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨០ មកនៅចន្លោះពី ៩១ ទៅ ១២៩ នៅឆ្នាំ ២០២២។

លោកស្រី Ly បាននិយាយថា៖ «ក្នុងចំណោមប្រទេសអាស៊ីទាំង ១៣ [ដែលមានចំនួនសត្វដំរីព្រៃ] វៀតណាមគឺជាប្រទេសដែលមានដំរីព្រៃតិចតួចបំផុតដែលនៅសល់។ យើងត្រូវតែធ្វើការផ្លាស់ប្តូរដើម្បីជួយដល់សត្វដំរី»។

ហ្វូងសត្វដំំរីព្រៃប៉ុន្មានក្បាលនេះ កំពុងតែរស់នៅតំបន់មួយចំនួនក្នុងប្រទេសវៀតណាម ដែលនៅក្បែរព្រំដែនប្រទេសវៀតណាមជាមួយ កម្ពុជា និងឡាវ។ ក្នុងចំណោមតំបន់ទាំងនោះ មានឧទ្យានចំនួនបីដែលមានហ្វូងសត្វដំរីរស់នៅច្រើនជាងគេ គឺឧទ្យានជាតិ កាត់តៀន​(Cat Tien) ពូម៉ាត​​​ (Pu Mat) និងយ៉ុកដូន (Yok Don)។ ឧទ្យានជាតិកាតតៀន និងពូម៉ាត គឺជាជម្រកសត្វដំរីតិចជាង ២០ក្បាល ខណៈដែលចន្លោះពី ២៨ ទៅ ៦០ក្បាល ត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថា រស់នៅក្នុងឧទ្យានជាតិយ៉ុកដូន។​ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើវៀតណាម។

ដំរីព្រៃនៅសេសសល់របស់ប្រទេសនេះ គឺនៅរាយប៉ាយពាសពេញខេត្តចំនួនប្រាំបួន ដោយក្នុងនោះខេត្តចំនួន ៤ រាប់មានត្រឹមតែដំរីព្រៃតែមួយក្បាលប៉ុណ្ណោះ។

ផែនការថ្នាក់ជាតិដើម្បីសង្គ្រោះដំរី

បច្ចុប្បន្នប្រទេសវៀតណាមកំពុងរៀបចំផែនការសកម្មភាពជាតិស្តីពីការអភិរក្សដំរី ដើម្បីការពារហ្វូងដំរីព្រៃ ដែលនៅសេសសល់ក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន។ កម្មវិធីនេះនឹងចាប់ដំណើរការពីឆ្នាំ ២០២៣ ដល់ឆ្នាំ ២០៣២ ហើយនឹងកំណត់ចក្ខុវិស័យដល់ឆ្នាំ ២០៥០។

អ្នកស្រី Mai Nguyen នាយកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីសត្វព្រៃនៃអង្គការមនុស្សធម៌អន្តរជាតិ ឬ Humane Society International (HSI) ដែលធ្វើការទាក់ទងទៅនឹងសុខុមាលភាលសត្វ និងការអភិរក្ស បាននិយាយថា ក្រុមនេះកំពុងលើកទឹកចិត្តអាជ្ញាធរឱ្យស្វែងរក «អន្តរាគមន៍ដ៏សមស្រប» ដើម្បីកាត់បន្ថយជម្លោះរវាងសត្វដំរី និងសហគមន៍ក្នុងតំបន់។

អ្នកស្រី Nguyen បាននិយាយថា អង្គការរបស់អ្នកស្រីកំពុងដឹកនាំលើការសរសេរផែនការព្រាង ព្រមទាំងផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកបច្ចេកទេស និងការលើកទឹកចិត្តដល់អាជ្ញាធរក្នុងការស្វែងរក «អន្តរាគមន៍ដ៏សមស្រប» ដើម្បីកាត់បន្ថយជម្លោះរវាងសត្វដំរី និងសហគមន៍មូលដ្ឋាន។

អ្នកស្រីបានបន្ថែម៖ «ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​នេះ​មិន​មែន​ជា​រឿង​ងាយ​ស្រួល​ទេ ហើយ​វា​ត្រូវ​ការ​ពេល​វេលា។ យើងត្រូវតែជាសំឡេងដែលតំណាងឱ្យដំរី។ ជម្លោះ​គឺ​មាន​លក្ខណៈ​ខុសៗគ្នា និង​ស្មុគស្មាញ​ខ្លាំង​ណាស់»។ 

ប៉ុន្តែផែនការនេះប្រៀប​ដូច​ចំនួន​ដំរី​ព្រៃដែលនៅសេសសល់យ៉ាងអញ្ចឹង។ មានន័យថាពេលវេលា​កំពុង​តែជិត​អស់​ហើយ។

ការវាយបក និងការផ្សះផ្សា

កសិករ​ដែលរស់នៅជិត​សត្វ​ដំរី​​ ហាក់ដូចជាស៉ាំទៅសត្វដំរីដែលមកជិតដំណាំរបស់ពួកគាត់។ ខណៈ​ដែល​កសិករ​ជា​ច្រើន​នាំគ្នាគោះឆ្នាំង ចាំងភ្លើង​ពិល និង​ដុត​ផាវដើម្បីបង្អើលពួកវា ហើយ អ្នកខ្លះ​ក៏​បាន​ប្រើ​មធ្យោបាយ​ហិង្សា​ថែម​ទៀត។

អ្នកស្រុកនៅតំបន់កាតតៀន បានរៀបរាប់ប្រាប់អ្នកអភិរក្សអំពីហេតុការណ៍កាលពីប្រហែលជា ៤ ឬ ៥ ឆ្នាំមុនថា ពួកគេបានយកដបប្រេងសាំង ដែលមានចន្លុះភ្លើងនៅនឹងមាត់ដប មកគប់ដំរីឈ្មោលមួយក្បាលក្នុងបំណងដុតវា ដើម្បីកុំឱ្យសត្វដំរីនោះមកក្បែរទៀត។ 

ក្រុមអ្នកអភិរក្សបានសង្ឃឹមថា «របងការពារជីវសាស្រ្ត» ដូចជាប្រអប់ចិញ្ចឹមឃ្មុំ និងដើមម្ទេស អាចត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីបញ្ឈប់សត្វដំរីពីការស៊ីដំណាំ ប៉ុន្តែវិធីទាំងនេះ ហាក់មិនមានប្រសិទ្ធភាពទេ។

ដំណោះស្រាយដ៏មានសក្តានុពលមួយទៀត ដែលអ្នកខ្លះកំពុងជំរុញឱ្យបញ្ចូលទៅក្នុងផែនការអភិរក្ស គឺជាកម្មវិធីផ្ដល់សំណងទូទាំងប្រទេស សម្រាប់ទ្រព្យសម្បត្តិដែលត្រូវបានបំផ្លាញដោយដំរី។ ទោះបីជាមានកម្មវិធីផ្ដល់សំណងដែលមានស្រាប់មួយចំនួននៅតាមថ្នាក់មូលដ្ឋានក៏ដោយ ក៏យន្តការនៅទូទាំងប្រទេសនៅមិនទាន់មានដែរ។

លោក Thong Pham នាយក​គ្រប់​គ្រង​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​នៅ​អង្គការសង្គ្រោះសត្វព្រៃវៀតណាម (Save Vietnam's Wildlife) បាន​និយាយ​ថា៖ «យើងសង្ឃឹមថា សំណងមួយចំនួនសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ អាចដោះស្រាយជម្លោះ ហើយក៏សង្ឃឹមថាយើងអាចការពារសត្វដំរីបាន»។ 

ការ​ស្វែង​រក​យុទ្ធសាស្ត្រ​ដ៏​ត្រឹម​ត្រូវ​ដើម្បី​បញ្ចៀស​ការ​ប៉ះទង្គិចគ្នាបែប​នេះ ​គឺ​ជា​ការងារ​ដែលកំពុង​ដំណើរការ។

នៅចុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣ លោកស្រី Ly បានដឹកនាំវគ្គបណ្តុះបណ្តាលស្តីពីការបន្ធូរបន្ថយជម្លោះមនុស្ស និងសត្វដំរី ដោយមានការចូលរួមពីអ្នកស្រាវជ្រាវ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងសមាជិកក្រុមប្រតិកម្មរហ័សរបស់សហគមន៍ ដែលមានធ្វើឡើងនៅមិនឆ្ងាយពីឧទ្យានជាតិ ពូម៉ាត់ ប៉ុន្មានទេ។ វគ្គបណ្តុះបណ្តាលនេះត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយអង្គភាពមិនរកប្រាក់ចំណេញគឺ អង្គការសត្វព្រៃ និងរុក្ខជាតិអន្តរជាតិ ឬ Fauna & Flora International (FFI) ដែលផ្តល់ការគាំទ្រ ដល់ក្រុមឆ្លើយតបរហ័សរបស់សហគមន៍។

លោក Dang Dinh Lam បាន​និយាយ​ថា ចម្ការ​កៅស៊ូ និង​ចំការព្រៃដុត​ នៅ​ក្បែរ​ឧទ្យានជាតិ​ពូម៉ាត  បាន​ធ្វើអោយ​ជម្រក​សត្វ​ដំរីរួម​តូច ដូច្នេះហើយ​លទ្ធភាព​ទទួល​បាន​អាហារ​នៅជុំវិញតំបន់នោះរបស់​ដំរី ក៏ថយចុះទៅតាមហ្នឹងដែរ។

លោកបាននិយាយថា៖ «ជម្លោះមានពីរភាគី។ ដំរី​ខ្វះ​ទីជម្រក ហើយ​ដោយ​សារ​វាតែ​បំផ្លាញ​ដំណាំ និង​ទ្រព្យសម្បត្តិ ម្ល៉ោះហើយមនុស្ស​មិន​ចូល​ចិត្ត​វា​ទេ។ ខ្ញុំ​សង្ឃឹម​ថារដ្ឋាភិបាល និង​ប្រជាជន​នឹង​មាន​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​បន្ថែម​ទៀត​ ក្នុង​ការ​ការពារ​សត្វ​ដំរី»។

វិស្វករព្រៃឈើ

នាម្ខាងទៀតនៃប្រទេស រឿងស្រដៀងគ្នានេះកើតមាននៅក្នុង និងជុំវិញឧទ្យានជាតិយ៉ុកដូន ដែលមានទំហំប្រមាណ ១១៥​ ០០០ហិចតា នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសវៀតណាម។

ខណះពេលកំពុង​បើក​រ៉ឺម៉កដែលដើរដោយថាមពលអគ្គីសនី​ក្នុង​ឧទ្យានជាតិយ៉ុកដូន ដែលមានផ្ទៃដីប្រមាណ ១១៥ ០០០ ហិចតា​ ក្នុង​តំបន់ខ្ពង់រាបកណ្ដាលដ៏​ស្រស់​ស្អាត​របស់​ប្រទេស​វៀតណាម លោក Quynh Pham ​បាន​និយាយ​ថា៖ «កាល​ខ្ញុំ​នៅ​ក្មេង ខ្ញុំ​អាច​មើល​ឃើញ​សត្វ​ដំរី​គ្រប់​ទីកន្លែង»។

​គិត​ត្រឹម​ឆ្នាំ​មុន តំបន់​នេះ​ក៏​ជា​ជម្រក​របស់​ដំរី​ស្រុក ឬដំរីដែលគេចាប់មកចិញ្ចឹម​ចំនួន ៣៧ ក្បាល​បន្ថែម​ទៀត​។ លោក Pham គឺជាអ្នកគ្រប់គ្រងទេសចរណ៍អហិង្សាលើដំរីម្នាក់នៅអេនីម៉ល អេស៊ា (Animals Asia) ដែលជាអង្គការមិនរកប្រាក់កម្រៃ ដែលធ្វើការនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសចិន ដើម្បីកែលម្អសុខុមាលភាពរបស់សត្វព្រៃ ដែលគេយកមកថែទាំ។ គាត់​មើល​ថែ​ដំរី​ ១០​ ក្បាល ​នៅ​ក្នុង​ឧទ្យាន​ដែល​ពីមុនធ្លាប់ត្រូវគេប្រើប្រាស់សម្រាប់ជិះកម្សាន្ត។

ប៉ុន្តែនៅពេលដែលឧទ្យាននេះកាន់តែក្លាយទៅជាគំរូទេសចរណ៍ដំរីប្រកបដោយអហិង្សា ពេលនេះសត្វដំរីអាចដើរលេងដោយសេរីនៅក្នុងឧទ្យាននៅពេលថ្ងៃ ដោយមានហ្មដំរី ធ្វើដំណើរជាមួយពួកវាដើម្បីធានាសុវត្ថិភាព។ នាពេលយប់ ពួកវាត្រូវបានគេចងទុកជាមួយច្រវ៉ាក់វែងនៅក្នុងឧទ្យាន។ ភ្ញៀវទេសចរអាចមើលសត្វស៊ីស្មៅ ងូតទឹក និងរនាលភក់ពីចម្ងាយដោយសុវត្ថិភាព។

ខណៈពេលដែលនៅឆ្ងាយពីយុវជនរាប់រយនាក់ ដឹកនាំដោយ​លោក Pham ដំរីចំនួន ១០ ក្បាល ដែលចូលនិវត្តន៍

 [ពីការជិះកំសាន្តរបស់ភ្ញៀវទេសចរ] ឥឡូវនេះអាចដើរតួនាទីធម្មជាតិដ៏សំខាន់របស់ពួកគេ នៅក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីព្រៃឈើ។

ដំរីញីពីរក្បាលបានស៊ីឬស្សី ហើយឈ្មុលតាមព្រៃក្រាស់ៗ ដែលជាផ្លូវមួយនៅឆ្ងាយពីកន្លែងជិះដំរី កាលពីមុន។ ដំរីព្រៃអាស៊ីធ្វើសកម្មភាពនេះរយៈពេល ១៨ ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ ដោយធ្វើឱ្យផ្លែផ្ការុក្ខជាតិរាយប៉ាយ ហើយកន្លែងដែលដំរីធ្លាប់បានដើរនេះ បានបង្កើតចេញផ្លូវព្រៃថ្មីសម្រាប់ប្រភេទសត្វតូចៗ។

ព្រៃឈើនៅទូទាំងអាស៊ីកាន់តែមានសភាពយ៉ាប់យ៉ឺន ដោយសារតែការបាត់បង់ «វិស្វករប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី» ទាំងនេះ ប៉ុន្តែគំរូថែទាំដំរីបែបកូនកាត់នៅយ៉ុកដូន រវាងសត្វដំរីព្រៃ និងសត្វដំរីស្រុក ដែលត្រូវបានសង្គ្រោះ អាចនឹងបំពេញនូវតម្រូវការពិសេសនេះបាន។

លោកស្រី Ly ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យចូលនិវត្តន៍បាននិយាយថា ដើម្បីឲ្យសត្វដំរីរក្សាតួនាទីជាវិស្វករក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី នៅក្នុងព្រៃវៀតណាម រដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសនេះត្រូវតែខិតខំស្តារ និងតភ្ជាប់ជម្រករបស់ពួកគេឡើងវិញ។ ខណៈពេលដែលខ្លួនធ្លាប់តែអាចដើរក្នុងព្រៃបានយ៉ាងសេរី ដោយឆ្លងពីមួយកន្លែង ទៅមួយកន្លែងទៀត នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ឬកត្តាមនុស្ស បានបង្អាក់នូវដំណើរធម្មជាតិរបស់សត្វដំរី។ ហេតុដូច្នេះវា​ស្ទើរតែ​មិនអាច​ទៅរួចនោះ​ទេ​ ​សម្រាប់​ហ្វូង​សត្វ​ផ្សេងៗ​ក្នុងការ​ទំនាក់ទំនងគ្នា និង​បង្កាត់​ពូជនាសព្វថ្ងៃនេះ។

លោកស្រី Ly បាន​បន្ត​ថា ជា​ទូទៅ​ការ​បាត់​បង់​ទី​ជម្រក​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ជម្លោះ​ជាមួយ​មនុស្ស​ប្រែក្លាយជា​ «ទម្លាប់»។

លោកស្រី Ly បាននិយាយថា៖ «ដោយសារតែជម្លោះរវាងមនុស្ស និងសត្វដំរី ជុំវិញធនធានធម្មជាតិរួម ដែលនៅសេសសល់តិចតួច លទ្ធផលមិនល្អកើតឡើង។ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងមនុស្ស និងសត្វដំរី កាន់តែខ្លាំងក្លាឡើង»។

ស្ថានភាពស្រដៀងគ្នារាលដាលដល់ប្រទេសជិតខាង

ការ​ធ្លាក់​ចុះ​នៃ​សត្វ​ដំរី​នៅ​ប្រទេស​វៀតណាម​​ បាន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំងអំពី​ប្រទេស​ជិត​ខាង។
ចំនួនសត្វដំរីព្រៃអាស៊ីទាំងប្រទេសឡាវ និងកម្ពុជា ត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថា មានចំនួនតិចជាងមួយពាន់ក្បាល។ នៅក្នុងប្រទេសចិន ដំរីព្រៃប្រហែល ៣០០ ក្បាល ត្រូវបានគេជឿថានៅរស់រានមានជីវិត ដែលកាលពីមុនធ្លាប់តែមានចំនួនច្រើន  ឥឡូវនេះមាននៅតែក្នុងទឹកដីនៃខេត្តយូណាន នាភាគនិរតីប៉ុណ្ណោះ។

បញ្ហា​ធនធានធម្មជាតិ ​គឺជា​កង្វល់​ដ៏​ធំ​សម្រាប់​ហ្វូង​សត្វព្រៃ​ដែល​នៅ​សេសសល់​របស់​ចិន។ នៅឆ្នាំ ២០២១ ដំរីចំនួន ១៤ ក្បាល ដែលជាធម្មតារស់នៅក្នុងតំបន់អភិរក្សធម្មជាតិក្នុងតំបន់ស្វ័យតតហ្ស៉ីហ្សួងបានណា (Xishuangbanna) នៃខេត្តយូណាន បានចាប់ផ្តើមផ្លាស់ទីទៅភាគខាងជើង។ ក្នុងដំណើរអស់ជាច្រើនខែ ដំរីបានបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិ ដែលក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់អាជ្ញាធរ ក្នុងការស្វែងរកតុល្យភាពរវាងការអភិរក្សសត្វដំរី និងការការពារលំនៅដ្ឋាន ក៏ដូចជាជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។

យោងតាមអាជ្ញាធរក្នុងតំបន់ មនុស្សចំនួន ១៥០ ០០០នាក់ ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីផ្លូវដំរី ដើម្បីបញ្ចៀសឧប្បត្តិហេតុដែលអាចមានគ្រោះថ្នាក់ ហើយរដ្ឋាភិបាលបានបង់សំណងការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិសរុប ៧៧០ ០០០ដុល្លារ។

វិធានការបែបនេះ ទោះជាអនុវត្តយ៉ាងទូលំទូលាយក៏ដោយ ក៏នៅតែមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ដីនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលគំរាមកំហែងដល់សត្វដំរីបានទេ។ យ៉ាងណាក្តី វាក៏មិនច្បាស់ដែរថា តើផែនការអភិរក្សដំរី ដែលមិនទាន់សម្រេចរបស់វៀតណាមនឹងមានឥទ្ធិពលយ៉ាងណាចំពោះស្ថានភាពដូចជានៅក្នុងខេត្តយូណាន ឬមួយក៏វាអាចដោះស្រាយបាន ប្រសិនបើមានការផ្តល់សំណងដល់ម្ចាស់ទ្រព្យដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីសត្វដំរី។

ត្រឹមតែប៉ុន្មានជំហានពីកន្លែងដែលដំរីញីមួយក្បាល របស់ឧទ្យានពូម៉ាត  បង្ហាញខ្លួនជាញឹកញាប់ លោកស្រី Cao Thi Ly គូសបញ្ជាក់អំពីសារៈសំខាន់នៃការការពារទីជម្រក ប្រសិនបើមានឱកាសណាមួយ ក្នុងការជួយសង្គ្រោះដំរីចុងក្រោយរបស់វៀតណាម។

លោក​ស្រី​បាន​បន្ត​ថា៖​ «​វៀត​ណាម​ជា​ប្រទេស​ទន់​ខ្សោយ​បំផុត​ក្នុង​ការ​អភិរក្ស​សត្វ​ដំរី។ យើង​មាន​ឱកាស​ក្នុង​ការ​ជួយ​សត្វ​ដំរី​ ដើម្បី​បន្ត​បង្កើន​ចំនួន​របស់​វា​នៅ​ពេល​អនាគត ប៉ុន្តែ​យើង​ត្រូវតែ​ការ​កសាង​ព្រៃ​ឡើង​វិញ» [ជាមុនសិន]។

អត្ថបទនេះត្រូវបានផលិតឡើងដោយសហការជាមួយ China Dialogue និង The Third Pole ។

រាយការណ៍បន្ថែមដោយ​ Nguyen Hao Thanh Thao។​

The post ប្រឈមជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍ ហ្វូងដំរីចុងក្រោយរបស់វៀតណាមខិតទៅរកភាពគ្រោះថ្នាក់ appeared first on Southeast Asia Globe.

Separated from the country’s remaining wild herds, the solitary giant satisfies her social appetite by interacting with people at the station. Rangers say the 29-year-old female has been alone since her mother died more than a decade ago. Signs of her visits are hard to miss, with craters in the soil left by weighty feet, a fence bent from a playful push and a dented sign toppled by a trunk.

“The elephant usually comes here to play,” said Nguyen Cong Thanh, a ranger at Pu Mat in Vietnam’s north-central Nghe An province, as he pointed out the damage. 

But the wild elephant herd that lives deeper in the park’s forests – a group of about 15 individuals – is far less friendly, he said.

Only about 100 wild elephants are estimated to survive in Vietnam, separated into 22 herds across the country. These last survivors of Asia’s once 100,000-strong elephant population face a stampede of threats – including often-violent conflict with people – made worse by habitat loss.

Drawn to fruit trees, corn, rice and other produce, a herd of wild elephants can destroy a farmer’s livelihood in a single meal. And when Vietnam’s remaining wild herds interact with humans, the results are sometimes fatal. As pressure mounts from agricultural expansion and other human development, conservationists warn the dwindling number of elephants will soon approach the point of no return in sustaining a viable population.

In the past two years in Pu Mat, rangers allegedly suspect two elephants may have been killed by poisoning in possible acts of retribution following conflicts with humans.

With Vietnam’s elephant populations trailing on the very edge of sustainability, each incident of conflict threatens the future existence of the species in the country.

Vietnam’s elephants on the brink

Asian elephants are listed as critically endangered on the Vietnam Red Book of rare and endangered species, while the International Union for Conservation of Nature’s Red List categorises the species as endangered at the global level.

Vietnam’s wild elephant population has been in sharp decline for decades. Huge swathes of forest were destroyed during the country’s 20-year-long war, and the animals’ habitat has continued to shrink as the country has developed.

Hunted for ivory and the elephant skin trade, and captured from the wild for use in logging and tourism, Vietnam’s wild elephants have fallen from approximately 2,000 individuals in 1980 to between just 91 to 129 last year, according to the national Forestry Administration. 

“Out of 13 Asian nations [with extant wild elephant populations], Vietnam is the one with the fewest wild elephants left,” said Cao Thi Ly, an elephant expert and retired professor from Tay Nguyen University in the province of Dak Lak. “We have to change to help the elephants.”

The few surviving wild herds live in areas close to Vietnam’s borders with Cambodia and Laos, with the largest groups in three national parks: Cat Tien, Pu Mat and Yok Don. Even then, the first two are home to fewer than 20 elephants, while 28 to 60 are estimated to live in Yok Don, according to the Vietnam Forestry Administration.

The rest of the nation’s wild elephants are sparsely scattered across nine provinces, with four provinces counting just a single wild elephant.

A national plan to save elephants

Vietnamese authorities, with technical consultation from conservation and animal welfare groups such as Humane Society International, are currently drafting a national action plan to protect the country’s remaining wild elephants. This programme will run from this year to 2032 and set a vision for 2050.

Mai Nguyen, the Humane Society’s wildlife programme manager, said the group is encouraging authorities to find “appropriate interventions” to mitigate conflict between elephants and local communities.

The plan must be signed by Vietnam's prime minister or the Ministry of Agriculture and Rural Development before it comes into effect. Nguyen is now working to submit a final draft to the government in the hopes of it being signed by the end of this year. 

“To sort this out is not easy and it takes time. We must represent the elephant voice,” she said. “The conflict is unique and very complicated.”

But like the number of wild elephants, time is running out.

Retaliation and reconciliation

Farmers with elephant neighbours have become accustomed to scaring the animals away from crops. While some locals bang pots, flash lights and set off firecrackers, some have also turned to more violent means.

Locals in Cat Tien have told conservationists about an incident about four years ago in which they threw a Molotov cocktail at a wild male elephant and lit it on fire in an attempt to drive it away. People in the area later reported the elephant is one of the more aggressive animals now.

Conservationists had initially hoped that ‘bio-fences’ such as bee boxes and chilli plants could be used to deter elephants, but these passive interventions have been mostly unsuccessful. 

Another potential solution, which some are pushing to be included in the conservation plan, is a countrywide compensation programme for property destroyed by elephants. These initiatives are intended to prevent acts of retaliation against the animals, and though some exist on the local level, there is no such country-wide mechanism.

“We hope some compensation to local people can settle down the conflict and hopefully we can protect the elephants,” said Thong Pham, a research manager with Save Vietnam’s Wildlife. 

Finding the right tactics to defuse such encounters is a work in progress.

Ly, the elephant expert, led a training and brain-storming meeting in May with researchers, government officials and members of a community quick-response team just an hour from Pu Mat National Park. The gathering was arranged by non-profit Fauna & Flora International, which backs the response team.

Rubber plantations and slash-and-burn farming near Pu Mat have shrunk elephant habitat and food sources, said Dang Dinh Lam, a member of the quick-response team.

“The conflict has two sides. Elephants lack habitat, and because they destroy crops and property, people dislike them,” Lam said. “I hope that the government and people will be more responsible about protecting elephants.”

Engineers of the forest

Half-a-country away, similar dramas play out in and around the 115,000-hectare Yok Don National Park in southern Vietnam.

“When I was young, I could see elephants everywhere,” said Quynh Pham, driving an e-cart into the park nestled within the verdant Central Highlands, which is home to the country’s largest wild elephant population. 

The area is also home to an additional 37 domesticated or captive elephants as of last year. Pham is the ethical elephant-tourism manager for Animals Asia, a non-profit working in Vietnam and China to improve the welfare of captive wildlife. He cares for 10 elephants in the park that had previously been used for rides.

But as the park transitioned to a more ethical tourism model, the elephants now roam freely during the day, with mahouts travelling with them to ensure their safety. Visiting tourists can watch the grazing, bathing and mud wallowing from a safe distance. Overnight, the elephants are kept on long chains.

While far from the hundreds of elephants that Pham remembers from his youth, the 10 retired individuals can now play their key natural role in forests.

Trampling through the forest, two female elephants graze on bamboo and plough through thick vegetation – a long way from the elephant rides of their past. Wild Asian elephants do this for 18 hours a day, dispersing seeds and creating new forest trails for smaller species as they go.

Forests across Asia have deteriorated with the loss of these ‘ecosystem engineers’, but the hybrid model at Yok Don between wild and rescued elephants may fill that niche.

Ly, the retired professor, said that for elephants to maintain this role in Vietnamese forests, the government must actively reconnect their habitats. Elephants could once travel freely along the length of Vietnam, but as their forests have become increasingly fragmented it’s nearly impossible today for different herds to interact and interbreed.

The loss of habitat in general has made conflict with humans “systematic”, Ly said.

“Due to the conflict between humans and elephants over the small leftover shared resources, bad outcomes arise,” Ly said. “The confrontation between humans and elephants has intensified.”

A similar plight across borders 

The decline of elephants in Vietnam is mirrored in neighbouring nations.

The wild Asian elephant populations of both Laos and Cambodia are estimated to number less than a thousand. In China, barely 300 wild elephants are believed to survive, with their once enormous range now limited to a pocket of the southwestern province of Yunnan.

Conflict over resources is a major concern for China’s remaining wild herds. In 2021, 14 elephants usually resident in a nature reserve in Yunnan's Xishuangbanna region began to move northwards. On their months-long journey, the elephants destroyed property, creating a challenge for authorities in finding a balance between elephant conservation and protecting citizens’ dwellings and livelihoods.

According to local authorities, 150,000 people were evacuated from the elephants’ path to avoid potentially dangerous incidents, and the government paid out a total of $770,000 in property damages.

Such measures, while extensive, still don’t address the underlying land-use issues threatening elephants today. It’s also unclear how Vietnam’s pending elephant conservation plan would react to a situation such as that in Yunnan, or if similar resources could be made available to compensate property-owners. 

Just steps from where Pu Mat National Park’s lonely female elephant is often spotted, Ly underlined how important habitat protection is if there is to be any chance of saving the last giants of Vietnam.

“Vietnam is the weakest in everything in elephant conservation,” she said. “We have the chance to help the elephants to keep growing their population in the future, but we need to rebuild forests.”

Additional reporting by Nguyen Hao Thanh Thao. This story was produced in collaboration with China Dialogue and The Third Pole. This article was produced in partnership with The Pulitzer Center’s Rainforest Investigations Network. A Khmer-language version is available on Focus – Ready for Tomorrow and Southeast Asia Globe.

The post Clashing with humans, Vietnam’s last wild elephants are running out of time appeared first on Southeast Asia Globe.

A year later, early results from the first empirical study on the record-breaking stingray are filling in the murky details of how these endangered giants live and breed in the Mekong River.

Initial data indicates the section of the Mekong where the massive stingray was found, an area in the northeastern Cambodian province of Stung Treng where the riverbed drops into deep pools, is a habitat that can support the entire life cycle of a ray, from birth to death.

“We were very lucky to tag this world-record ray because it gives us a window into the life, ecology and habitat of this species,” said Zeb Hogan, programme lead for the U.S.-funded conservation project, Wonders of the Mekong. “We are doing this work to learn as much as we can about the species in order to protect it.”

Due to its distinctive habitats and biodiverse waters, this stretch of the Mekong is being considered for UNESCO World Heritage status. At the same time, however, the area is being studied for two new hydropower dams: the 900-megawatt Stung Treng Dam and the 2,300-megawatt Sambor Dam.

The former could guarantee stingray salvation with world heritage status. On the other hand, a growing body of research on dam development suggests the latter will likely cause a local extinction.

The range where the ray was found covers 180 kilometres of the Mekong from the Cambodia-Laos border down to the provincial Cambodian town of Kratie.

This area, representing just 4% of the 4,350-kilometre-long Mekong, is considered a global biodiversity hotspot. It features the Stung Treng Ramsar Site, a designation reserved for wetlands of international importance. As well as the Anlong Kampi conservation area, the potential world heritage site and home of the critically endangered Irrawaddy dolphin.

But even as the Cambodian government pushes for UNESCO recognition, which would increase expectations for the area’s protection, it has also steadily advanced plans for the area’s hydropower development. Both the Sambor and Stung Treng dams would theoretically span the Mekong’s mainstream – a practice controversial with environmental researchers who point to altered water levels, cut-off fish migration routes and blocked flows of vital sediments as reasons to avoid such construction.

Cambodia officially placed a decade-long moratorium on mainstream dam construction in 2020 but is allowing continued research and feasibility studies in Stung Treng, alarming conservationists.

A new paper featuring research from Wonders of the Mekong and published last month – titled “World Heritage, Hydropower and Earth’s Largest Freshwater Fish” – warned that dam construction in this river stretch could be devastating for biodiversity. These concerns were based on the tag data that found the stingray frequented the areas where the two dams have been proposed.

“The risk of extinction of these flagship species calls for attention to this critical juncture in the management of the Mekong’s natural resources and highlights the need to incorporate imperilled species and fishery data into future planning,” stated the paper.

The giant freshwater whipray is considered endangered by the International Union for the Conservation of Nature’s Red List of Threatened Species, which noted a 79% population decline in the past century.

The northern half of the Mekong in Cambodia is estimated to have lost 50-95% of its stingrays, while the southern half is believed to have lost 30-50%.

These concerns are backed by a second study released earlier this year – titled “Fish biodiversity declines with dam development in the lower Mekong Basin” – that studied seven years of fish monitoring data on Cambodia’s major rivers.

The findings showed that hydropower dams had caused significant declines in biodiversity and abundance in two of the Mekong’s largest tributaries in Cambodia, the Sesan and Sreypok. On the other hand, fish species were found to be thriving in the Sekong, which is one of the last free-flowing rivers in the lower Mekong basin.

With nearly 130 commissioned dams proposed across the basin, the looming crossroads in Stung Treng presents an existential debate between development and conservation mirrored throughout the Mekong.

The record-breaking stingray isn’t the first endangered regional resident to break the scales – it edged out the previous largest-ever freshwater fish, a 293-kilogram Mekong giant catfish, caught in Thailand in 2005.

The fisherman who netted the Moby Dick of stingrays last year notified Wonders of the Mekong, which rushed researchers to Stung Treng to outfit the stingray with an acoustic tag before releasing it. This is the first time one of these rays has been tagged in Cambodian conservation history.

Teresa Campbell, a contributing researcher to Wonders of the Mekong, is compiling this tag data with all known sightings of stingrays in the region.

Campbell said this information, upgraded with new acoustic technology, will lay a more expansive foundation of knowledge. Previous models of fish tags could only collect two data points – when the fish was released and when it was captured. Now, Campbell explained these acoustic tags paired with receiver arrays “allow us to track the stingrays in finer, detailed movements” by collecting multiple data points.

“No data like this has ever been collected before in Cambodia,” Campbell said. “The fact that Cambodia is doing this with such big individuals means we have the potential to learn so much valuable information, which is a game changer for preserving this species.”

Additional results from the acoustic tags showed the record-breaking female stingray hasn’t swam far from where it was captured.

Hogan – who recently published a book, Chasing Monsters: The Search for the World’s Largest Freshwater Fish – originally assumed that such a big fish would need space to swim or migrate like other megafish in the river.

“They seem to be staying in a remarkably small area of the river given their large size,” Hogan said. “It is good because that small stretch of river can be more easily protected and so there can be these pockets of self-sustaining populations.”

The review Campbell is working on found that the endangered species is facing a myriad of threats across its known range, including “fishing, bycatch, bottom trawls, pollution, and habitat destruction and fragmentation”.

She said only further research will confirm if this stretch of the Mekong in Cambodia is particularly significant for the species’ survival, but early signs point to that.

“It does seem like a special area for them but we need to learn so much more in order to confirm,” Campbell said.

The longer-term goal of this acoustic tag data is to build a species conservation action plan for the stingray, according to Hogan. A key step is bringing together researchers and conservationists for an international workshop, which Hogan hopes can be hosted in Cambodia in September.

“The Mekong is a transboundary river shared by six countries, all six countries bear responsibility for its survival,” Hogan said. “In a way, the stingrays are caught in the middle of a larger debate about the fate of the lower Mekong basin.”

The post From the depths, a glimmer of hope for giant Mekong stingrays appeared first on Southeast Asia Globe.

Tagging and releasing critically-endangered fish across the Mekong River basin is now second nature to Zeb Hogan, a biologist and an associate research professor at the University of Nevada, Reno.

Since 2009, Hogan’s search for the largest fish in the world has been documented in his National Geographic show Monster Fish. Hosting the show, now in its seventh season with more than 40 episodes, has taken Hogan to rivers and lakes in more than 30 countries across six continents.

One of the show’s first episodes focused on the Mekong giant catfish.

Hogan was later selected to lead the research and conservation project, Wonders of the Mekong, which is funded by the U.S. Agency for International Development.

Freshwater conservation has been at the core of his work since Hogan’s college days. With that passion came a quarter-of-a-century long quest captured in his recently published book Chasing Giants: In Search of the World’s Largest Freshwater Fish.

Co-authored with environmental journalist and National Geographic contributor Stefan Lovgren, Chasing Giants follows Hogan’s global search for these “megafish”. Hogan spoke with Southeast Asia Globe about his hopes and fears for these rare species that call the Mekong home.

What first brought your attention to the Mekong River?
I saw an advertisement on a bulletin board at the University of Arizona that highlighted a Fulbright programme on environmental risk assessment at Chiang Mai University in northern Thailand, which sparked my interest because I had been studying the impact of dams on the Colorado River.

As an undergraduate, I had been studying how hydropower can have catastrophic impacts on fish population and radically change river environments. At that time there were large dams proposed for the Mekong River, where many of the fish are migratory and people were incredibly dependent on fish. It was clear to me those dams were going to have an impact not only on fish but on people and nutrition and livelihood. So I submitted a proposal to the program.

The critically-endangered Mekong giant catfish is a key character of your new book. What is the significance of the species?
The Mekong giant catfish is symbolic to the overall health of the Mekong River. It is only found in the Mekong and is one of the river’s largest and most iconic fish species. The giant catfish is highly migratory and is shared between the four countries of the lower Mekong basin.

It is absolutely symbolic of river health and emblematic of the debate on Mekong management and the fate of the river itself.

In Chapter Five – titled with the question ‘Monsters?’ – you write that “megafishes are not what most of us would describe as pretty” and tease at the fact you are constantly told these fish are ugly. Does that impact interest in their conservation?
It does make a difference. There is a reason why a panda is [the World Wildlife Fund] logo and not a giant catfish. However, it goes beyond aesthetics. Many people view these fish as food, which they can be, but when they reach critically endangered status we need to start looking for conservation measures rather than recipes.

Believe it or not, we are getting there. I see it with kids. I speak to classes all the time and I have noticed that kids get just as excited about these megafish as they do with pandas and tigers. That excitement in children is potential for adults. I have been told these fish are ugly many times but I see people beginning to get past that.

The example I write about in the book is sharks. [The 1975 film] Jaws came out when I was a young boy and everyone was terrified of sharks, I was too. We have moved past that fear, it has shifted to a fascination with sharks. The three largest species of sharks are now protected and I believe that shift will also occur with these freshwater fish. If we have the time, many of them are close to extinction already.

The book’s central question is pinning down the world’s largest freshwater fish. On your search to see if the Mekong giant catfish could hold that title you wrote that Cambodia was “the best place to find answers”. Why is that?
Cambodia is the epicentre for fisheries diversity and fish production in the Mekong basin. You have a river system that is home to more species of big fish than anywhere in the world and Cambodia is the core area in the Mekong region. The country is the most important area in the most important river basin for this species.

A fear you wrote about in your book is that “biodiversity conservation in the Mekong would forever play second fiddle to competing with far better funded interests like hydropower.”

Later, you explain how the U.S. government has stepped in to fund a lot of your current research through the Wonders of the Mekong project. Has that had any impact on how people or governments perceive your work?
It hasn’t negatively impacted the project and I don’t think it has negatively impacted its effectiveness. We make our intentions pretty clear with our work.

My work has been very positively received partially because the focus of Wonders of the Mekong is to understand and highlight the many values of a healthy Mekong River. When it is phrased that way, that is an idea that everyone can support. Everyone knows the project is funded by the U.S. government.

To my knowledge, we have avoided controversy by focusing on the science. We are not pushing a political narrative, we are working with our Cambodian partners to understand what is happening in the Mekong and to highlight the values of a healthy river.

What is a takeaway you have had in the process of creating this book?
One of the things I have learned researching and travelling around the world in the process of writing this book is that, almost without exception, the only places these big fish are doing well are where people know about them and have taken it upon themselves to protect them.

We look for bright spots. We look for solutions. That is one of the driving forces behind the book. Without people knowing about these fish, and caring about them and taking action to protect them, many of these species will go extinct.

The reason I wrote the book is because I want to tell the story of the world’s largest freshwater fish and the rivers where they occur. It is a story that connects all of us to rivers and lakes and the freshwater that we depend on to survive. It is the story of extraordinary animals that many people don’t even know exist and need our help for survival.

And if those “bright spots” you have searched for go out?
It is a bleak world. We lose all of these extraordinary animals that make our world special. We lose fisheries that we depend on for food. We lose healthy rivers and clean water that we depend on for survival.

Nobody wants to go to the place without bright spots. We want more bright spots, not less. A world where we have lost all of our bright spots is an unhealthy, less interesting world that we don’t want to live in.

What would you say to a person in Cambodia who is on the fence about picking up your book?
The book starts in the Mekong region and ends in the Mekong region. It starts with the catch and death with, what was at the time, the world’s largest freshwater fish and it ends on a more hopeful note. I would like to think the book mirrors where we are headed in terms of our interest and stewardship of giant freshwater fish.

I do hope that the people who read the book are brought a little bit closer to a freshwater world that we seldom see and don’t appreciate enough.

The post Swimming with ‘monsters’: Behind the search for the world’s largest freshwater fish appeared first on Southeast Asia Globe.

In their mid-to-late-fifties, the rescued pair of endangered Asian elephants are far past their logging days. The two are now in the care of the Mandalao Elephant Conservation centre, a “friendly interactive tourism” company that is trying to balance business and conservation.

“These elephants are a member of my family. At times they are like my daughters, other times like my wife,” said Yot Jouttiphong, a mahout, an elephant handler or caretaker, for Mandalao just outside Luang Prabang in northern Laos. He’s worked with the species for more than two decades but has concerns for their future. 

“Elephants in Laos are getting fewer and fewer,” he said. “I hope we can find a good solution to increase the number of elephants.”

Modern Laos is built on the ancient kingdom of LanXang, which translates to “Land of a million elephants”. But much has changed since then. The most recent statistics, which are more than a decade old, estimate fewer than 1,000 elephants remain in the Laos wild with approximately 500 more in captivity.

Elephant entertainment in Laos reopened this year, just a few months after the country lifted all pandemic restrictions. Animal welfare experts worry the expected resurgence of visitors may add pressure to the country’s captive elephant business, which could in turn affect the survival of wild herds – a growing concern in Southeast Asia, where the massive animals run the risk of becoming simply a tourist commodity.

Asian elephants are considered “endangered” on the Red List of Threatened Species, which lists a web of pressures from deforestation and habitat loss to poaching for ivory.

“Conservationists can’t control government land clearings … which are out of our control,” said Ingrid Suter, co-founder of Asian Captive Elephant Standards, an animal welfare advocacy group. “That’s why the wild population has been shrinking for decades.”

The historic range of the species spanned the entire continent, according to a WWF report, which found that Asian elephants today are restricted to just 15% of that range. Half of the 100,000-strong wild elephant population in Asia at the start of the 20th century is reportedly gone.

“There is nothing wrong with riding an elephant if it is done properly. I am not going to tell a culture what they can and can’t do with their cultural traditions,” said Suter “But nobody wants an elephant hurt for tourism, for human gain. Things need updating and tweaking in modern times.”

‘The wild is not a safe place for elephants’

The quaint streets of Luang Prabang flowed with a single jostling crowd as visitors ran to keep up with the Lao New Year elephant parade on 13 April. Some tourists dashed to the front of the procession for selfies, while many more scrambled onto sidewalks to feed the trio of elephants being ridden through the historic town.

Celebrations for Buddhist New Year, known in Laos as pi mai, were in full swing for the first time since the outbreak of the pandemic. This brought the return of the elephant parade, an annual event that can walk a tightrope between celebration and conservation.

“I live in Luang Prabang but I never come for the elephant parade. This time I did and I was a parade member. I am so happy to see many people here. It means that Luang Prabang tourism lives again,” said Ting Thammavong, wearing a traditional Lao outfit as crowds began to disperse after the event.

Benedikt Göller, the chief operating officer of Mandalao, was less enthusiastic about the parade.

“I don’t want to say anything negative about cultural events,” said Göller the day after, pausing before answering as he navigated the potholed road to the elephant centre.

Mandalao offers visitors casual elephant interactions such as forest walks, avoiding more debated rides on the giant animals or other debated practices. 

“People are really happy nowadays to support a conservation project by just observing elephants in their natural habitat,” said Göller, explaining the centre’s elephants are rescues from work camps. “If we can get more guests, it means we potentially have more funds to do more conservation.”

Nine of Mandalao’s 10 rescued elephants are older females – including Mae Sengchan and Mae Kham – who can’t be as easily released into the wild.

The decline of wild herds is creating an elephant-sized hole in forest ecosystems across Southeast Asia, according to Prasop Tipprasert, project director for Mandalo. Elephants are indicators of a healthy forest, he explained, “if your environment is good enough to support elephant life, any life can stay.”

“Elephants are one of the keys of a balanced ecosystem,” he said. Laughing, he called elephants the “best seed dispersers” because of how much they eat and defecate.

Prasop is often referred to as the “elephant master” because of his experiences in the field that date back to 1989, when he co-founded the Thai Elephant Conservation Center.  A firm advocate of transboundary conservation, he sees the forests of Laos as an elephant oasis, calling the country “the best place in the world” for reintroductions.

“I had to come to my Lao friends to help save Lao elephants because when Lao elephants are healthy, Thai elephants are saved,” said Prasop.

With wild herds so decimated in Laos and across Southeast Asia, Suter believes captive populations will play a larger and larger role in saving the species.

“The wild is not a safe place for elephants. You can’t rely on wild elephants to prop up the entire region’s Asian elephant population,” she said “From an endangered species breeding scenario, you don’t put all your eggs in one basket.”

Suter explained captive populations are easier to manage and learn from, especially as with the current lack of funding, capacity and will for governments to track wild herds. Even with hundreds of elephants in captivity in Laos and elsewhere across Southeast Asia, Suter doesn’t know if she’ll ever say that Asian elephants have been saved.

“We are future-proofing Asian elephant populations by having a captive elephant population,” Suter said. “But I don’t think we will stabilise the species within our lifetime.”

Additional reporting by a veteran Lao freelance journalist, who requested not to be named because of livelihood and safety concerns.
This story was produced in collaboration with The Mekong Eye and supported by Internews’ Earth Journalism Network.

The post As Laos develops, can it make space for wild elephants? appeared first on Southeast Asia Globe.

មានផ្លាកសញ្ញាស្វាគមន៍មួយត្រូវបានបិតនៅក្បែរច្រកទ្វារធំរបស់កសិដ្ឋាននេះ និងត្រូវបានគេសរសេរថា «មិនទទួលយកការសម្ភាសពីស្ថាប័នសារព័ត៌មានណាមួយឡើយ»។

ម្ចាស់កសិដ្ឋាន ​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​កន្លែង​នេះ ព្រម​ទាំង​មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ចំនួនពីរ​រូប ​ត្រូវ​បាន​ព្រះរាជអាជ្ញា​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ​ចោទ​ប្រកាន់​ពី​បទ​ជួញ​ដូរ​សត្វ​ព្រៃ ​កាល​ពី​ខែ​វិច្ឆិកា។

តាមរយះឯកសាររបស់តុលាការសហព័ន្ធ សហរដ្ឋអាមេរិកបានចោទប្រកាន់ថា «បណ្តាញរត់ពន្ធសត្វព្រៃអន្តរជាតិ» នេះ បានប្រើប្រាស់រូបភាពមួយ ដែលស្ថិតក្រោមការជួញដូរស្របច្បាប់ទៅលើសត្វស្វាទុកសម្រាប់បង្កាត់ពូជ ជាហេតុផលក្នុងការរត់ពន្ធសត្វស្វាដែលបានចាប់ពីព្រៃរាប់ពាន់ក្បាល ទៅមន្ទីរពិសោធន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងរយៈពេលយ៉ាងតិចបួនឆ្នាំ។ ឧស្សាហកម្មស្របច្បាប់ដែលមានតម្លៃរាប់ពាន់លានដុល្លារនេះ ផ្ដោតខ្លាំងទៅលើប្រភេទសត្វស្វាកន្ទុយវែង ទុកសម្រាប់ធ្វើការពិសោធផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្ត។

អ្នកស្រី Sarah Kite សហស្ថាបនិកនៃអង្គការ Action for Primates បាននិយាយថា «ប្រទេសអាមេរិចគឺជាចំនុចកណ្ដាល នៃពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់សត្វស្វាសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវ។ អ្វីៗដែលកើតឡើងនៅក្នុងរង្វង់ពាណិជ្ជកម្មនាំចូល និងនាំចេញរបស់អាមេរិក នឹងមានផលប៉ះពាល់លើសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ទូទាំងពិភពលោក។”

ភាពលេចធ្លោរបស់កម្ពុជាលើពាណិជ្ជកម្មនេះ ដែលបានកើនឡើងកំឡុងពេលជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ​១៩ ធ្វើឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវមានការងឿងឆ្ងល់ និងចាប់ផ្ដើមមើលទៅលើអាជីវកម្មជួញដូរសត្វស្វាដ៏ស្រពិចស្រពិលរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រៅពីផលប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី និងចំនួនសត្វស្វាព្រៃដែលថយចុះ អ្នកជំនាញបសុសាស្ត្រនិយាយថា ការលាយលំនូវសត្វ ដែលចាប់ចេញមកពីព្រៃ ជាមួយសត្វចិញ្ចឹមក្នុងកសិដ្ឋាន អាចបង្កហានិភ័យដល់សុខភាពសាធារណៈជាសាកល ដោយវាអាចនាំយកជំងឺ ចម្លងទៅមន្ទីរពិសោធន៍បរទេស។

យោងតាមទិន្នន័យពាណិជ្ជកម្ម សហរដ្ឋអាមេរិកបាននាំចូលសត្វស្វារស់ច្រើនជាងគេ ពីប្រទេសកម្ពុជាក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដែលត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា មានសត្វស្វាសរុបចំនួន​​ ៧០,​០០០ ក្បាល។ មកទល់ពេលនេះ គេនៅមិនទាន់ដឹងច្បាស់ថា មានស្វាប៉ុន្មានក្បាល ត្រូវបានគេយកចេញពីព្រៃនោះទេ ប៉ុន្តែព្រះរាជអាជ្ញាបានបង្ហើបថា មានចំនួនដល់ទៅរាប់ពាន់ក្បាលឯណោះ។

សត្វដែលត្រូវបានជួញដូរក្នុងតួរលេខមិនច្បាស់លាស់ សហរដ្ឋអាមេរិកគ្រាន់តែជាទីតាំង ទទួលចែកចាយបន្តតែប៉ុណ្ណោះ។ នោះក៏ព្រោះតែមន្ទីរពិសោធន៍នៅទីនោះ តែងតែធ្វើកោសល្យវិច័យសត្វស្វានាំចូលមកពីប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីនាំចេញបន្តនូវតួខ្លួនរបស់សត្វស្វារាប់រាយ ទៅកាន់ប្រទេសកាណាដា និងទូទាំងទ្វីបអឺរ៉ុប។

សកម្មភាពនេះអាចជម្រុញនូវសកម្មភាពខុសច្បាប់ ដែលអាចកើតមាន នៅក្នុងពាណិជ្ជកម្មជួញដូរនូវសត្វប្រភេទនេះ ដោយសត្វស្វាមួយក្បាលទំនងជាត្រូវបានគេកាត់ជាដុំៗ ចាប់តាំងពីឈាម រហូតដល់ខួរក្បាលរបស់ពួកវា សម្រាប់ធ្វើការពិសោធន។ ទោះមិនទាន់ប្រាកដ មន្ទីរពិសោធន៍ដែលនាំចេញសំណាកទាំងនេះឡើងវិញ អាចជាការជួញដូរបន្ត នូវសត្វស្វាដែលចាប់ពីព្រៃក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ដែលអាចឱ្យអ្នកនាំចូល អាចមើ​លរំលង អំពើពុករលួយដែលត្រូវបានចោតប្រកាន់។

«នេះមិនមែនគ្រាន់តែជាបញ្ហាក្នុងស្រុកទេ ព្រោះនេះជាពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។ ដោយ​សារតែ​ហានិភ័យ​ដែលស្តែងចេញពីសកម្មភាពទាំងនេះ វាជា​ក្តីបារម្ភរបស់ពិភពលោកតែម្តង​»​ អ្នកស្រី Anne-Lise Chaber ជា​អ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​សុខភាព​សាធារណៈ​ និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​មកពី​សាកលវិទ្យាល័យ Adelaide របស់​ប្រទេស​អូស្ត្រាលី​ បានលើកឡើង។ ថ្មីៗនេះអ្នកស្រី​ទើប​តែ​បាន​ចេញ​ផ្សាយ​ការ​សិក្សា​មួយ​ស្តី​ពី​ពាណិជ្ជកម្មជួញដូរ​សត្វ​ស្វា​។ 

អ្នកស្រីបានបន្ថែមថា «ពិភពលោកប្រៀបបីដូចជាភូមិមួយ។ ជំងឺកូវីដ១៩ ​បាន​បង្ហាញ​ឱ្យយើងដឹងថា ប្រសិន​បើ​អ្នក​មាន​ជំងឺ​មួយ ដែលកំពុង​កើត​ឡើង ដូចជានៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មួយ​ដូច​ជា​ប្រទេស​កម្ពុជា នោះមានន័យថា ឱកាស​នៃ​ការ​រីក​រាល​ដាល​ជុំវិញ​ពិភពលោក គឺមានកម្រិត​ខ្ពស់​ណាស់»។

អាជីវកម្មសត្វស្វា៖ ការជួញដូរសត្វព្រៃពិភពលោក ក្នុងតម្លៃរាប់ពាន់លានដុល្លារ

សត្វស្វាកន្ទុយវែង គឺជាពូជសត្វដែលមានការជួញដូរច្រើនបំផុត អស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ដោយសារតែតម្រូវការប្រើប្រាស់ពួកវា ក្នុងការស្រាវជ្រាវផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រ។

ការពិសោធផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រ ដែលត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានតម្លៃ ១,២៥  ពាន់លានដុល្លារ ត្រូវបានត្រួតពិនិត្យដោយអនុសញ្ញាពាណិជ្ជកម្ម របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា CITES (សាយតេស) ដែលផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ដល់ពាណិជ្ជកម្មតាមរយៈប្រព័ន្ធអនុញ្ញាត បទបញ្ជាសុខុមាលភាពសត្វ តម្រូវការបង្កាត់ពូជ និងច្បាប់ផ្សេងៗទៀត។ ប៉ុន្តែប្រព័ន្ធដែលមានអាយុកាលជិត ៥០ឆ្នាំនេះ បែរមានឈ្មោះមិនសូវល្អ ទាក់ទងចន្លោះប្រហោងផ្លូវច្បាប់ និងកង្វះខាតទិន្នន័យ។

ខណៈពេលដែលប្រទេសកម្ពុជា បានបង្កាត់សត្វស្វាអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ជាមួយនឹងការនាំចេញលើកដំបូងទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ ២០០៥ ប្រទេសនេះ បានបង្វែរទីផ្សារក្នុងអំឡុងពេលជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩។

ការផ្ទុះឡើងនៃកូវីដ១៩ នាំឱ្យមានការរីកដុះដាលនៃការនាំចូល និងការនាំចេញជាសាកល ខណៈដែលប្រទេសនានា កំពុងប្រជែងគ្នាដើម្បីបង្កើតវ៉ាក់សាំង។ កាល​ពី​ខែ​កក្កដា សត្វ​ស្វា​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​បញ្ចូល​ពី «ងាយ​រងគ្រោះ» ទៅ «ជិត​ផុត​ពូជ» ក្នុង​បញ្ជី​ក្រហម​នៃ​ប្រភេទសត្វ​រង​ការ​គំរាម​កំហែង ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ពី «ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ជីវសាស្ត្រ» ជា​ការកត្តា​គំរាម​កំហែង​សំខាន់។

កម្ពុជាបានជួញដូរសត្វស្វារស់ជាង ៣៣ ០០០ក្បាល ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ដែលច្រើនជាងពាក់កណ្តាល នៃការជួញដូរសត្វស្វាពិភពលោក ដែលបានកត់ត្រានៅឆ្នាំនោះ។ ក្នុងចំណោម​ស្វា១០​ក្បាល​​ ប្រមាណ​ ៧​ក្បាល​ បញ្ចូនចូល​សហរដ្ឋអាមេរិក​។

ក្រុមហ៊ុន Vanny Bio Research ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ គឺជាអ្នកនាំចេញសត្វស្វាដ៏ធំបំផុតរបស់កម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ក្រុមហ៊ុនមិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើសុំការអត្ថាធិប្បាយទេ ប៉ុន្តែ ការចេញផ្សាយជាសាធារណៈរបស់ក្រុមហ៊ុន បានបដិសេធយ៉ាងខ្លាំងទៅលើការចោតប្រកាន់នានា។ បើយោងតាមទិន្នន័យដែលចេញផ្សាយដោយប្រធានក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទរបស់កម្ពុជា កសិដ្ឋាននេះបាននាំចេញសត្វស្វារស់ជាង ៤០​,៧០០​ក្បាល ទៅសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់ពីឆ្នាំ ២០២០ ដល់ឆ្នាំ ២០២២។

ការចោទប្រកាន់ខែវិច្ឆិកា  កើតឡើងបន្ទាប់ពីការចាប់ខ្លួនមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើកម្ពុជា ដែលអនុវត្តដោយ CITES ក្នុងប្រទេស នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ពីបទជួញដូរសត្វព្រៃ។ អ្នកស្រី Kite ចាត់ទុកថាវាជា «សោកនាដកម្មដ៏ហួសចិត្ត» ។

នៅពេលនោះ លោក គ្រី មះផល អនុប្រធានផ្នែកសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះ កំពុងធ្វើដំណើរទៅកាន់កិច្ចប្រជុំអន្តរជាតិមួយ អំពីបទប្បញ្ញត្តិពាណិជ្ជកម្ម​ សម្រាប់ប្រភេទសត្វជិតផុតពូជ។  ថ្នាក់លើរបស់គាត់ លោក កែវ អូម៉ាលីស អគ្គនាយករដ្ឋបាលព្រៃឈើ ក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ក្នុងដីកានេះដែរ ប៉ុន្តែនៅតែមានសេរីភាពនៅកម្ពុជា។

ព្រឹត្តិការណ៍​ទាំងនេះ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​មានការ​សង្ស័យ​រឹតតែ​ជ្រៅ ​ទៅ​លើ​ការ​នាំ​ចេញ​ស្វារបស់​កម្ពុជា។ វាក៏បានលើកឡើងសំនួរថ្មីៗផងដែរ អំពីតួនាទីរបស់មន្ទីរពិសោធន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលអាចនឹងដើរតួក្នុងការរត់ពន្ឋឡើងវិញ នូវសត្វដែលចាប់បានពីព្រៃ តាមរយៈការនាំចេញសំណាកសត្វទាំំងនោះ។

«ប្រសិនបើសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងនាំចេញសត្វស្វារស់ ឬសំណាកសត្វ ដែលនាំចូលពីប្រទេសកម្ពុជា នោះច្បាស់ណាស់ មាននូវការព្រួយបារម្ភអំពីប្រភពដើម ថាតើពួកវាអាចត្រូវបានគេចាប់បានពីព្រៃ ឬយ៉ាងណា។ វាមាន​ផល​វិបាក​សម្រាប់​រាល់ពាណិជ្ជកម្ម​ណា​​ដែល​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ក៏ដូចជាការ​នាំ​ចូល និង​នាំ​ចេញ​សត្វ​ស្វា​សម្រាប់​ការ​ស្រាវជ្រាវ»។ អ្នកស្រី Kite បាននិយាយ។

សត្វស្វានៅចំកណ្តាល៖ ខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់សំណាកសត្វ

ការកើនឡើង និងប្រាក់ចំណេញនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មបន្តផ្ទាល់ ជារឿយៗគ្របដណ្តប់លើទីផ្សារសំណាក ដែលពង្រីកខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់សត្វស្វារបស់កម្ពុជា។

លោក Nedim Buyukmihci សាស្ត្រាចារ្យពេទ្យសត្វមកពីសាកលវិទ្យាល័យ California-Davis ដែលបានចុះផ្សាយការស្រាវជ្រាវកាលពីឆ្នាំ២០២៣ ស្តីពីសុខុមាលភាពសត្វនៅក្នុងបន្ទប់ពិសោធន៍ បាននិយាយថា «មែនទែនទៅ វាមិនមានភាពខុសប្លែកគ្នាទេ រវាងការជួញដូរទាំងពីរបែបនេះ។​ ដើម្បីទទួលបានសំណាកសត្វ គេត្រូវតែមានសត្វរស់នៅកន្លែងណាមួយ។ គេមិនដែលបង្កាត់សត្វ នៅក្នុងបំពង់សាកល្បងវិទ្យាសាស្ត្ត្រទេ។ អ្នក​ទទួល​បាន​ផល​ប៉ះ​ពាល់​ដូច​គ្នា​ ទៅនឹង​ការ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​​ផ្ទាល់»។

ដូចនៅក្នុងពាណិជ្ជកម្មផ្ទាល់ដែរ CITES តាមដានការនាំចូល និងនាំចេញសំណាកសត្វទាំងនេះ ដែលត្រូវបានកំណត់​ឈ្មោះជាផ្លូវការថាជា «ផ្នែកណាមួយដែលអាចស្គាល់បាន» នៃសត្វ។ ទិន្នន័យទាំងនោះកម្របញ្ជាក់ផ្នែកនីមួយៗ នៃសត្វស្វាណាស់។ លោក Buyukmihci ដែលជាអ្នកបង្កើតសមាគមបសុពេទ្យដើម្បីសិទ្ធិសត្វ បាននិយាយថា របៀបដែលគេប្រើដើម្បីវាស់ស្ទង់សំណាកទាំងនោះ ផ្តល់តម្រុយថាវា[សំណាក]ជាផ្នែកណាមួយនៃសត្វស្វា។

សំណាក​ដែល​បាន​កត់ត្រា​ជាទម្រង់បរិមាណ (volume) ជា​ធម្មតា​ជា​វត្ថុ​រាវ ដែល​គាត់​និយាយ​ថា​ទំនង​ជា​ឈាម ឬ​សារធាតុរាវ​ក្នុងឆ្អឹងខ្នង។ ចំនែកសំណាកដែលបានកត់ត្រាជាទម្រង់ម៉ាស(mass) គឺប្រហែលជាសរីរាង្គ ដូចជាខួរក្បាល ថ្លើម ឬសាច់ដុំ។

អ្នកស្រី Kite ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងការស៊ើបអង្កេតសម្ងាត់នៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍ស្វា បាននិយាយថា «ប្រសិនបើយើងសម្លឹងមើលប្រភពដើមពិតប្រាកដ ដែលផ្នែករាងកាយទាំងនេះបានមកនោះ វាពិតជាលំបាកណាស់ក្នុងការដឹងថា​ តើមានសត្វស្វាចំនួនប៉ុន្មានក្បាលនៅក្នុងការជួញដូរនោះ»។ អ្នកស្រីបាន​សន្និដ្ឋាន​ចំនួន​សត្វ​ស្វា​រស់​ ​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​សំណាកសត្វនេះ «អាច​មាន​ចំនួន​ច្រើន»។

ក្នុងរយៈពេល ៤ឆ្នាំ ដែលព្រះរាជអាជ្ញានិយាយថា សត្វស្វាព្រៃ ត្រូវបានគេជួញដូរទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោមការធ្វើពាណិជ្ជកម្មស្របច្បាប់​ មន្ទីរពិសោធន៍នៅទីនោះ បានដើរតួជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់[បន្ត] សំណាកសត្វស្វាពីកម្ពុជាដ៏សំខាន់ សម្រាប់បណ្តាប្រទេសនៅទូទាំងលោកខាងលិច។

នេះ​ជា​ការ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​ដើម្បី​រក​ប្រាក់​ចំណេញ ប៉ុន្តែ​វា​មិន​ច្បាស់​ថា ​ប្រាក់​ចំណេញ​នោះ ​មាន​ទំហំធំ​ប៉ុនណា​ទេ។

យោងតាមទិន្នន័យពាណិជ្ជកម្មរបស់ CITES អ៊ីតាលីបាននាំចូលសំណាកចំនួនជិត ៤១,០០០សំណាក ជាចំនួនច្រើនជាងគេ តាមការនាំចេញដ៏ធំចំនួនពីរ ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ និង ២០២១។ គ្មានឯកតានៃការវាស់វែងណាមួយ ត្រូវបានគេកត់សម្គាល់ទេ។

ត្បិតមិនមែនជាអ្នកនាំចូលច្រើន បើគិតតាមចំនួនដង ចក្រភពអង់គ្លេស ជាប្រទេសដែលនាំចូលញឹកញាប់បំផុត ជាមួយនឹងការដឹកជញ្ចូនជិត ២០ដង ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៨ ដល់ឆ្នាំ ២០២១។

ប្រទេសកាណាដា​បាន​នាំ​យក​សំណាក​ស្វា ប្រភពដើម​ពីកម្ពុជា​ជាង ២៦ ៥០០​មីលីលីត្រ ពី​ឆ្នាំ ២០១៧ ដល់​ឆ្នាំ ២០១៩ ដែល​ជា​បរិមាណ​ធំ​ជាង​ប្រទេស​ដទៃ​ទៀត​ ដែល​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​សហរដ្ឋអាមេរិក។

ក្នុងរយៈពេលដូចគ្នានោះ ជាលើកដំបូងដែលត្រូវបានកត់ត្រាដោយ CITES កាណាដាក៏បាននាំចូលសត្វស្វារស់ជាង ២ ០០០ក្បាល ដោយផ្ទាល់ពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។ លើសពីនោះ មន្ទីរពិសោធន៍កាណាដាបានទិញសត្វស្វារស់ចំនួន ១៥៩ក្បាល បន្ថែមទៀតពីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានដើមកំណើតមកពីប្រទេសកម្ពុជា។

លោក Daan Van Uhm សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកឧក្រិដ្ឋកម្មនៅសាកលវិទ្យាល័យ Utrecht ប្រទេសហូឡង់ ដែលបានសិក្សាអំពីការនាំចូលស្វារបស់សហភាពអឺរ៉ុប បាននិយាយថា «តាមទស្សនៈរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វាពិបាកណាស់ ក្នុងការចោទសួរពីភាពស្របច្បាប់នៃសត្វជាក់លាក់មួយ បើមើលតែលើឯកសារ។ នេះ​គឺ​ជា​​ទំនួល​ខុស​ត្រូវ​​ប្រទេស​ដើមច្រើនជាង … ដើម្បី​ស្វែងយល់​ពី​ភាព​ស្រប​ច្បាប់​នៃ​ពាណិជ្ជកម្ម»។

ជុំវិញពាណិជ្ជកម្មស្វា៖ ការបង្កាត់ និងកសិដ្ឋាននៅកម្ពុជា

ដោយសារកម្ពុជានាំមុខទីផ្សារស្វាពិភពលោក ការចោទប្រកាន់ដ្ឋាភិបាល និងកសិដ្ឋានស្វាដ៏ធំបំផុតរបស់ប្រទេស បានធ្វើឱ្យមានការសង្ស័យលើសង្វាក់ពាណិជ្ជកម្មទាំងមូល។

មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល​បាន​បដិសេធ​យ៉ាង​ម៉ឺងម៉ាត់ ​ចំពោះ​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​អំពើ​ពុករលួយនេះ។

ជាទូទៅ អង្គការឃ្លាំមើល ដូចជាអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ បានរកឃើញថា អំពើពុករលួយជាជំងឺរាតត្បាតនៅកម្ពុជាជាយូរណាស់មកហើយ ដោយជាប្រចាំ ស្ថិតក្នុងចំណោមចំណាត់ថ្នាក់ចុងតារាងនៅលើ «សន្ទស្សន៍នៃការយល់ឃើញអំពីអំពើពុករលួយប្រចាំឆ្នាំ» របស់ខ្លួន។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការកើនឡើងនៃការនាំចេញស្វា បានធ្វើឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវភ្ញាក់ផ្អើល។ ការរកឃើញនៃការសិក្សាឆ្នាំ ២០២៣ បង្ហាញពីភាពមិនគួរឱ្យជឿ ដែលថាប្រទេសកម្ពុជា កំពុងបំពេញតម្រូវការទីផ្សារ ដោយស្របច្បាប់។

លោក Chaber អ្នកនិពន្ធជាន់ខ្ពស់នៃការសិក្សានេះ រួមជាមួយនឹងអ្នកស្រាវជ្រាវផ្សេងទៀត មកពីសាកលវិទ្យាល័យ Adelaide បាននិយាយថា «ការស្រាវជ្រាវរបស់យើង កំពុងសួរសំណួរច្រើនជាងការផ្តល់ចម្លើយ។ យើងកំពុងសួរថា តើការជួញដូរស្របច្បាប់​នេះ គឺជាចន្លោះប្រហោង សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់មែនទេ? យើង​ផ្តល់​នូវ​ធាតុផ្សំ​នៃ​ចម្លើយនេះ ​ព្រោះ​តួរលេខ​ដែល​ផ្តល់​ឲ្យ​ CITES មិន​ត្រូវ​គ្នា​នឹង​សមត្ថភាព​កសិដ្ឋាន[បង្កាត់ស្វា] ​របស់​កម្ពុជា»។

ទន្ទឹមនឹងក្តីកង្វល់ផ្នែកច្បាប់ទាំងនេះ លោក Chaber ក៏បានចង្អុលបង្ហាញអំពីហានិភ័យ ដែលអាចមានចំពោះសុខមាលភាពសាកល នៃការលាយសត្វស្វាចាប់ពីព្រៃ ជាមួយសត្វស្វាដែលបង្កាត់។ នៅពេលដែលមានការចាប់ផ្តើមនៃខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់សកល ដែលតភ្ជាប់ប្រទេសជាច្រើន ការផ្ទុះជំងឺនៅក្នុងកសិដ្ឋានធំដូច Vanny Bio Research អាចមានផលវិបាកជាអន្តរជាតិ។

ឯកសារសាធារណៈតែមួយគត់ ដែលមានព័ត៌មានអំពីកន្លែងបង្កាត់ពូជក្នុងប្រទេស គឺជាលិខិតបែកធ្លាយឆ្នាំ ២០១៤ ពីអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រង CITES នៅកម្ពុជា ដែលត្រូវបានដឹកនាំដោយ លោក អូម៉ាលីស ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់។

លិខិត​នោះ​បាន​បញ្ជាក់​ថា កសិដ្ឋាន​ស្វាកំពុង​ប្រតិបត្តិការ​ទាំង​ប្រាំមួយ ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា ​មាន​សត្វ​ស្វា​សរុប​ចំនួន​ជិត ៥៦,០០០ ក្បាល​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៤ ដែល​ជា​ឆ្នាំ​ដែល​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ​បាន​នាំ​ចេញ​បាន​ចំនួនប្រហែល ៥ ០០០ក្បាល ប៉ុណ្ណោះ។

ដោយផ្អែកលើចំនួនទាំងនេះ អ្នកស្រាវជ្រាវបានគណនាថា កសិដ្ឋាននឹងត្រូវការបង្កាត់ពូជស្ទើរតែទ្វេដង អោយដល់ចំនួនប្រហែល ១០៣ ០០០ក្បាល ដើម្បីអាចនាំចេញប្រហែល ៣៣, ០០០ក្បាល នៅឆ្នាំ២០២០។

ពួកគេបាននិយាយថា នោះទំនងជាការប៉ាន់ប្រមាណរបស់ក្រុមអភិរក្ស ដោយផ្អែកលើកត្តារួម ទាំងអត្រាការស្លាប់របស់ស្វា និងអត្រាមានកូនរបស់ពួកវា។

« ​មើល​ឃើញ​ការ​កើន​ឡើង​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ខ្លី​បែប​នេះ វា​ស្ទើរ​តែ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​ដល់​ចំណុច​ដែល​អ្នក​ស្ទើរ​តែ​ត្រូវ​សួរ៖ ប្រសិន​បើ​វា​ជា​ការ​ពិត ពួក​គេ​កំពុង​ធ្វើ​អ្វី​មួយ​មិន​គួរ​ឲ្យ​ជឿ។ ហើយប្រសិនបើវាមិនមែនជាការពិតទេ នោះពួកគេកំពុងធ្វើអ្វីមួយដែលគួរឱ្យសង្ស័យ‍‍‍‌‌‌‌‌‌»។ អ្នកស្រី Regina Warne អ្នកដឹកនាំការស្រាវជ្រាវបាននិយាយ។

បន្ថែមទៅលើការសង្ស័យរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវ គឺរបៀបដែលកសិដ្ឋានធ្វើការនាំចេញ ក្នុងទំហំទ្វេដងក្រោយឆ្នាំ២០១៩ នៅពេលដែលសត្វស្វាតិចជាង ១៤,០០០ក្បាល ត្រូវបានជួញដូរ។ យោងតាមទិន្នន័យរបស់ CITES កម្ពុជារក្សាបាននូវកម្រិតខ្ពស់នៃការនាំចេញនេះក្នុងឆ្នាំ ២០២១ ដោយបានជួញដូរសត្វស្វាចំនួន ​​៣១,០០០​ក្បាល។

អ្នកស្រី Warne បាននិយាយថា «ការធ្វើការគណនាទាំងនេះ ត្រូវការពេលយូរ និងស្មុគ្រស្មាញ ដើម្បីទៅដល់តួលេខ ដែលអាចផ្តល់ឱ្យយើងនូវចម្លើយ។ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុង ការបង្កើតអោយចេញនូវរូបភាពទាំងមូល ដើម្បីអាចជំរុញថាតើបញ្ហានេះមានសារៈសំខាន់យ៉ាងណា។»

មិនមែនជាស្វារបស់ខ្លួន ក៏មិនមែនជាបញ្ហារបស់ខ្លួន៖ ការជួញដូរនៅតែបន្ត ពេលដែលការសង្ស័យកាន់តែជ្រៅ

វា​មិន​ច្បាស់​ទេ​ថា​តើ​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​គោល​នយោបាយ​ឬ ​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​ជាក់ស្តែង​ បាន​កើត​ឡើង​ នៅតាម​កសិដ្ឋាន​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ឬ​យ៉ាង​ណា។

លោក ណៅ​ ធួក ប្រធានអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រង CITES ថ្មីនៅកម្ពុជា បានសរសេរក្នុងអ៊ីមែលមកកាន់ Southeast Asia Globe ថា «យើងនឹងចាត់វិធានការតឹងរ៉ឹងជាងមុន ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រាកដថា កសិដ្ឋានទាំងអស់អនុវត្តតាមច្បាប់ជាតិ ក៏ដូចជាតម្រូវការរបស់ខាង CITES»។

គាត់បានសរសេរថា វិធានការទាំងនោះ នឹងរួមបញ្ចូល «ការត្រួតពិនិត្យសម្ភារៈបរិក្ខារ» ក៏ដូចជាធ្វើឱ្យប្រាកដថាសត្វស្វា «កើតនៅក្នុងកសិដ្ឋាន» ហើយមិនត្រូវបានគេសង្ស័យថា ត្រូវបានគេចាប់សត្វព្រៃនោះទេ។

ទាំងនេះគឺជាតម្រូវការអនុវត្តមូលដ្ឋាន ដែលកំណត់ដោយ CITES ។ ប្រសិនបើរដ្ឋបាលព្រៃឈើចាត់ទុកវិធានការទាំងនេះជាវិធានការថ្មី គេមិនច្បាស់ថា មានវិធានការធ្វើអ្វីខ្លះទេចាប់តាំងពី Vanny Bio Research ត្រូវបានដាក់ឱ្យដំណើរការ ក្នុងឆ្នាំ២០០៤។

ខណៈពេលដែលការគ្រប់គ្រងអាចមិនមានការផ្លាស់ប្តូរ ការពិភាក្សាអំពីការចោទប្រកាន់ ឬឧស្សាហកម្មស្វារបស់កម្ពុជា បានក្លាយជាប្រធានបទក្ដៅ ក្នុងចំណោមអ្នកអភិរក្សសត្វព្រៃ។

តំណាងមកពី សមាគមអភិរក្សសត្វព្រៃ (Wildlife Conservation Society) សម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ (Wildlife Alliance) អង្គការសត្វព្រៃ និងរុក្ខជាតិអន្តរជាតិប្រចាំកម្ពុជា (Fauna Fauna & Flora International) អង្គការអភិរក្សអន្តរជាតិ (Conservation International) និងអង្គការ WWF-Greater Mekong ទាំងអស់ បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើប្រធានបទនេះទេ ដោយចង្អុលទៅភាពរសើបនៃនយោបាយ។ WWF ប្រចាំកម្ពុជាបាននិយាយ ប៉ុន្តែមិនច្រើនទេ។​

ការិយាល័យនេះបានសរសេរមកកាន់ Globe ថា «ការជួញដូរសត្វព្រៃនៅតែជាឧក្រិដ្ឋកម្មធំដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅទូទាំងពិភពលោក។ កម្ពុជា​ជា​ភាគី ​​ដែល​បាន​ផ្តល់​សច្ចាប័ន​ពី CITES។ ដូច្នេះ​ការ​ជួញ​ដូរ និង​រត់ពន្ឋសត្វ​ខុស​ច្បាប់ ​គឺ​ផ្ទុយនឹង​ច្បាប់»។

រាយការណ៏បន្ថែមដោយ ឡាយ សុផាន់ណា

អត្ថបទនេះត្រូវបានផលិតឡើងដោយសហការជាមួយ Kontinentalist ដោយមានការគាំទ្រពី បណ្តាញស៊ើបអង្កេតព្រៃទឹកភ្លៀង របស់មជ្ឈមណ្ឌល Pulitzer ។

The post ការ​ចោទ​ប្រកាន់​ពីបទ​អំពើ​ពុក​រលួយ​ ក្នុង​កសិដ្ឋាន​សត្វ​ស្វា​នៅ​កម្ពុជា បន្សល់នូវដាន​ជួញ​ដូរ​សត្វ​ព្រៃ​ជា​សកល appeared first on Southeast Asia Globe.